Keramist én ondernemer
Het is altijd bijzonder om weer oog in oog te staan met het keramisch werk van Pablo Picasso. Zo was ik deze zomer in La Piscine, Musée d’Art et d’Industrie, in Roubaix en zag er een prachtige collectie keramisch werk van zijn hand. De creativiteit spatte ervan af. In ‘een handomdraai’ weet hij een vaas om te vormen tot het lichaam van een vrouw bijvoorbeeld. Of hij maakt een schaal waarop je je waant in een stierenvechtersarena. Je blijft ernaar kijken. Eerder was al keramisch werk van Picasso te zien in Nederland, in ’s-Hertogenbosch tijdens de tentoonstelling Avec Plaisir in 2006 en ook Museum Beelden aan Zee in 2016-2017. Nu dus (tot en met 19 mei 2024) in Royal Delft Museum.
In november 2022 werd het fabrieksmuseum voor Delfts aardewerk heropend en er worden sindsdien ook wisseltentoonstellingen gehouden. Juist nu, 50 jaar na het overlijden van Picasso, is het mooi om zijn keramisch werk onder de aandacht te brengen. Werken van enkele musea en uit de collectie van het echtpaar van John en Marine Fentener van Vlissingen zijn er te zien. Bij de tentoonstelling is een tweetalige (Nederlands en Engels) publicatie/catalogus verschenen met als titel Picasso, magisch keramist. Die gaat summier inop de ontwikkeling van Picasso en bevat veel afbeeldingen in kleur.
“Als je een werkelijkheid in een oogwenk kon ombuigen naar een volledig andere werkelijkheid, dan was het pure magie om het beeld – de vaas – te laten verdwijnen en een gezicht te laten ontstaan,” is een van de citaten van de kunstenaar.
De magie van keramiek
In de publicatie wordt kort ingegaan op het leven van Picasso. Logisch, want er is al zoveel over geschreven.
Lennart Booij en Isabel Heijne stellen dat Picasso met allerlei verschillende materialen werkte. In 1900 raakt hij gefascineerd door objecten van kunstenaars uit India, Afrika en Azië, de zogenaamde primitieve kunst. “Picasso vind er niets primitiefs aan: al deze objecten […] hadden een heilig magisch doel, om te dienen als tussenpersoon tussen hen en de onbekende, vijandige krachten om hen heen. Die magie inspireerde hem.” In Parijs was hij onder meer bevriend met keramist Paco Durrio. In de zomer van 1946 bezocht hij samen met zijn toenmalige geliefde Françoise Gilot het Zuid-Franse dorpje Vallauris (sinds de Romeinse tijd een keramisch centrum). Die naam komt van ‘vallis aurea’, vallei van goud, naar de goudkleurige, zachte klei die in de regio gevonden wordt. Ze leerden er Suzanne en Georges Ramié kennen, eigenaars van pottenbakkerij Madoura. De keramische industrie kwijnde langzamerhand weg. Picasso raakt helemaal geïnspireerd, gaat er wonen en maakt er zo’n vierduizend keramische objecten.
Kan ik ervan leven
Hij wilde die werken verkopen om ervan te kunnen leven. Hij maakte de afspraak met Georges en Suzanne Ramié om bepaalde objecten in serie uit te brengen. In ruil daarvoor mocht hij dan van hun werkplaats gebruikmaken. Het werd een succes en het dorp bloeide weer helemaal op. In 1948 exposeert hij voor het eerst keramisch werk.
In Delft toont men vijf thema’s die het keramisch werk van Picasso kenmerken. Voorbeelden zijn het dierenrijk met een brede variatie aan vogels, geiten, stieren en vissen; en de mytische wereld met zijn verwijzingen naar maskers, faunen en godinnen. De vrouw als godin, sekssymbool ontbreekt niet (zie de afbeelding op de cover). Van ieder afgebeeld object staat achter in de publicatie een omschrijving). Het tekstuele gedeelte van het boek is wat magertjes. Graag zou ik bijvoorbeeld wat meer achtergrond gezien hebben over de wijze van werken van Picasso als keramist, de ontwikkeling daarin, over hoe die exposities verliepen en de aantrekkingskracht/invloed van Vallauris op kunstenaars die er vervolgens heen kwamen én wat het betekende voor de artistieke ontwikkeling van de Ramiés.
Unieke stijl
Je herkent een keramisch werk van Picasso bijna onmiddellijk. Op de unica, een Vredesduif gemaakt op 7 juni 1954 suggereert hij met een ogenschijnlijk simpele blauwe veeg snelheid en beweging. Door een aardewerk vaas te beschilderen verandert het karakter van het object van gebruiksvoorwerp tot bijvoorbeeld een magische uil. Of een ‘Bloemendrager’, die lijkt op een eend (een eendenbek) met een menselijk gezicht. Vorm, kleur, functionaliteit en tekening maken van een gewoon object iets heel bijzonders. Hij slaagt erin om op zich platte voorstellingen als het ware om een vaas heen te vouwen. Zo krijgt een lampvoet het karakter van een vrouw met de handen op de rug. Zo vol gevoel gedaan. Bijzonder is de afbeelding van een ‘Stierenvechtscene’ met de tekst ‘empreintes originales’ en ‘Madoura’ staan. Dit soort seriewerk maakt hij vanaf 1949. Hij maakte eerste een mal en drukte de voorstelling af in de nog natte klei. Het lijkt wel grafisch werk! De blauwe, zwarte en aardetinten op vele objecten verwijzen naar het zomerlicht en de kleuren van de omgeving waarin hij destijds werkte.
Geniet van de wijze waarop zijn objecten de verbeelding stimuleren. Het is magisch.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
