Het leven gaat zoals het gaat
Kieran Setiya is hoogleraar in Massachusetts. Hij houdt zich bezig met ethiek, kennisleer en The philosophy of mind. Hij maakt een podcast en zet zich in om een breder publiek kennis te laten maken met filosofie. Zijn boek Life is hard sluit hierop aan; het heeft als ondertitel How philosophy can help us find our way.
Jongeren filosofie
Toen hij jonger was hield Setiya van het abstracte karakter van filosofie, van de theoretische bouwwerken. Tegenwoordig denkt hij dat filosofie ook meer praktische waarde kan hebben en ons kan helpen bij problemen waar we in ons leven tegenaan lopen. Traditionele filosofie stelt de vraag naar het goede leven en hoe dit te bereiken? Setiya draait het om. Hij vraagt zich af hoe wij om kunnen gaan met tegenslag en lijden. Daarmee is dit boek enigszins een combinatie van zelfhulpboek en traditionele filosofie geworden, maar de auteur waarschuwt dat de lezer geen quick fixes hoeft te verwachten. In zeven hoofdstukken behandelt hij zeven onderwerpen: gebrek, eenzaamheid, rouw, tegenslag, onrecht absurditeit en hoop. Hij put naast het werk van filosofen uit actuele politiek, psychologie, kunst, literatuur en uit zijn eigen ervaring.
Pijn en ziekte
Het eerste hoofdstuk gaat over gebrek, pijn en ziekte. Het onderwerp benadert hij uit eigen ervaring, hij heeft een zeldzame ziekte en leeft met chronische pijn. Net als bij veel onderwerpen verdiept hij zich ook hier in de betekenis van de begrippen die we hanteren. Hij vraagt zich af wat gezondheid precies betekent en maakt bijvoorbeeld een onderscheid tussen disease en illness. Disease is biologisch, het overkomt je. Illness is deels beleving, een kwestie van hoe je je leven leeft. Hij geeft voorbeelden van mensen die met hun ziekte veel bereikt hebben en misschien zelfs dankzij die ziekte meer gemotiveerd waren. Op een abstracter niveau, kijkend naar de waarde van menselijke leven, kun je nauwelijks onderscheid maken tussen iemand met een grote of kleine handicap en een zogenaamd gezond iemand. Ook wat betreft de persoonlijke beleving van welzijn en geluk is er geen verschil tussen iemand met en iemand zonder een handicap. Interessant is ook hoe mensen pijn en de verlossing van pijn ervaren. Het verwachte geluk bij het stoppen van een voortdurende pijn is veel minder groot dan de werkelijke geluksbeleving als de pijn stopt.
Deze en meer feiten, gedachten en redeneringen zijn leuk om te lezen, maar er ontbrak wat samenhang in het boek. En bieden dergelijke verhalen troost voor wie pijn lijdt? Het kan je eigen situatie er misschien mee relativeren, maar dit verschilt natuurlijk per persoon. Het blijft vaag hoe de ondertitel tot uitdrukking komt in het boek. Dat neemt niet weg dat er veel vragen die hij opwerpt de moeite van het overdenken waard zijn. Zo vraagt hij zich af waarom eenzaamheid slecht is voor mensen. Het antwoord lijkt logisch, maar de voorbeelden uit de biologie, de psychologie en van filosofen als David Hume, Descartes en Aristoteles geven relativering. Setiya gaat nergens diep in op de auteurs die hij aanhaalt, en dat zij er nogal wat: Plato, Wittgenstein, Kafka, Murdoch, Sartre, Melville, Stein, enzovoorts. Het voordeel is dat zijn verhaal vlot leest, het nadeel is dat hij vaak de bekende stellingen en passages citeert.
Einddoel
Zijn betoog meandert langs allerlei thema’s en problemen, dit lijkt een bewuste stijl. In het hoofdstuk over mislukken maakt hij een onderscheid tussen zogenaamde teleologisch activiteiten en niet teleologisch activiteiten, de eerste hebben een einddoel, het gaat om een project: iets leren, een promotie bereiken, een wedstrijd winnen. Bij de tweede soort activiteiten gaat het om het proces, het denken, leren en sporten zelf. Mensen die meer ingesteld zijn op de eerste soort activiteiten winnen misschien vaker, maar verlies ligt altijd op de loer. Setiya pleit voor een herwaardering van het proces. De opzet van zijn boek is hier een goed voorbeeld van. Als hulpboek is het daarom misschien minder geslaagd. Hij draagt weinig echte oplossingen aan voor de vragen die hij opwerpt. In het laatste hoofdstuk over hoop weet hij vooral de nietigheid en de tijdelijkheid van het mensdom te benadrukken. Door een nieuwe betekenis aan het woord hoop te geven probeert hij nog enige houvast te bieden.
—
Ook verschenen op Uitgelezen boeken
