Biografische en autobiografische notities over J.M.A. Biesheuvel
“Schrijven is geen vak. Het is een gave.” In de vijftien hoofdstukken van Mag de sirene aan. De laatste jaren van Maarten Biesheuvel (1939-2020) noteert vriend en uitgever Aart Hoekman vele uitspraken van deze auteur van korte verhalen over zijn leven.
Spoken word autobiografie
Biesheuvel stierf op 30 juli 2020 op eenentachtigjarige leeftijd in zijn woonhuis in Leiden. Biesheuvel wilde graag dat Hoekman – veertig jaar bevriend met hem – zijn biografie zou schrijven: “Jij moet m’n biografie schrijven. Je weet toch alles van me?’ En hij wilde ook dit: “Het mag niet langer zijn dan negentig pagina’s.” Met regelmaat legde Hoekman vast wat Biesheuvel terugblikkend op zijn leven vertelde en daartussendoor geeft hij eigen observaties weer over die laatste vijf jaren van de P.C. Hooftprijswinnaar. De – in het boekje gecursiveerd weergegeven – uitspraken van Biesheuvel vormen allen bij elkaar een mooi soort spoken word autobiografie.
Het boek toont Biesheuvel ten voeten uit. De teksten zijn namelijk precies zo weergegeven als de meester van het korte verhaal ze uitsprak. Wijzend op het recordertje: “Onthoudt dat apparaatje het allemaal wel?” Daartussendoor vertelt Hoekman zelf over de laatste jaren, van nabij meegemaakt en dat betreft onder meer zijn laatste – lange en eerste niet-vrijwillige – opname in Rivierduinen, hoe het boek Verhalen uit het Gekkenhuis tot stand kwam, en het vertelt over het sterven van zijn vrouw Eva Gütlich in 2018 en de tijd daarna.
Terugblik
“Een gave”: “Hartstocht. Schrijven met passie. Nooit je verstand gebruiken. Ik ben altijd vier jaar gebleven. Tussen mijn oren en achter mijn ogen. Daar zitten toch je hersenen?” Dit boek geeft de letterlijke uitspraken weer – in dus de bekende stijl van formuleren van de schrijver – een enerzijds fragmentair, maar wel beslist toch kernachtige rijke autobiografische terugblik op het hele leven van de auteur. Daarnaast geeft Hoekman een redelijk gedetailleerd beeld van de laatste vijf, enerverende, jaren van Maarten. Hij vertelt over de twaalf maanden die hij in psychiatrische inrichting Rivierduinen verbleef – waarover Biesheuvel minder te spreken was dan over zijn eerdere opnames in Endegeest. Ook gunt Hoekman ons een blik achter de schermen rond het verschijnen van het buiten medeweten van Biesheuvel samengestelde en uitgebrachte bundel Verhalen uit het gekkenhuis. Ook krijgen we van alles over zijn deelname te horen aan De Wereld Draait Door. Vervolgens doet Hoekman verslag van de episode van het sterven van zijn vrouw Eva en daarna, zo komen we te weten hoe hij tot aan zijn dood leefde in de periode, toen hij alleen in hun huis Sunny Home woonde.
Schrijver van grote klasse
Het boek geeft bovendien op een ingetogen manier inzicht in hoe de vele mensen die naast Eva zeer belangrijk waren in Biesheuvels leven en – dus ook voor zijn schrijverschap. Het boek geeft zo zonder enige nadruk ervan blijk – zonder dat dit als thema wordt benoemd – hoe ongelofelijk belangrijk een netwerk is, zeker ook voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, zoals ook Biesheuvel er ook een was.
De titel van dit boek is ontleend aan het hoofdstuk over zijn opname op 20 oktober 2017. Toen eenmaal de ambulance met hem – en Hoekman – vanuit huis op weg was gegaan, vroeg hij of de sirene aan mocht.
Dit boek is een prachtig document – van nog geen honderd pagina’s – dat op een bijzondere passende manier verhaal doet van het in vele opzichten rijke leven van een bijzondere Nederlandse schrijver van grote klasse.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
