De wereld stevent af op uitsterven van de mensheid, toch is er hoop
Auteur Jan Rotmans (1961) is hoogleraar en wetenschapper op het gebied van klimaatverandering, duurzaamheid en transities. Hij schreef meer dan 30 boeken en 300 wetenschappelijke artikelen over klimaatverandering, klimaatmodellen en duurzame veranderingen. In dit (dunne) boekje beschrijft hij aan de hand van de vier elementen lucht, aarde, water en vuur, hoe wij als mensheid verzeild zijn geraakt, in een veelheid van crisissen die met elkaar samenhangen, elkaar versterken en ons bestaan op aarde bedreigen.
Eerst chaos dan verandering
“Veel van de crises zijn systeemcrisissen”, zegt hij. “Ze zijn diep geworteld in onze systemen, zoals bij energie, landbouw en zorg. Wil je dat veranderen, dan is het nodig dat er eerst chaos ontstaat. Vanuit daar kunnen we uit de as herrijzen. De chaos geeft het systeem de ruimte om zich aan te passen aan een nieuwe tijd. Dat is de kern van het transitiedenken. We moeten daarbij uit alle macht zien te voorkomen, dat er een algemene ontwrichting van de natuur plaatsvindt. Daar zijn politieke keuzes voor nodig”, aldus Rotmans.
Crises
In de crises van landbouw, energie, water, grondstoffen en klimaat hangt alles met alles samen. Het ene probleem wakkert het andere aan, bijvoorbeeld het toenemen van het aantal vluchtelingen door het klimaatprobleem. Oplossingen liggen dan ook altijd op het snijvlak van verschillende beleidsterreinen. Rotmans gaat ten rade bij transities uit het verleden, zoals roken en de industrialisatie. Daar waren soms moeilijke uitdagingen, vooral voor de lagere sociale klassen. Nu echter moet alles uit onderhandeld worden in allerlei gremia (lees: machtsclubs.) Dit is een belemmerende factor voor het veranderen van onze manieren van wonen, werken, ondernemen, reizen en samenleven, zegt hij. We hebben een achterstand opgelopen in duurzaamheid en die moet worden ingehaald. Blijven zoeken naar compromissen helpt ons niet uit de crisissen, zegt Rotmans. De fundamenten van de systemen moeten anders, met een integrale benadering, of een crisisteam, met authentiek, verbindend en transformerend leiderschap. Burgers moeten daarbij kunnen meedenken, zodat mensen niet losraken van de samenleving. Bijvoorbeeld: 75 tot 80% van de Nederlanders wil graag een duurzamer landbouw.
Cultuuromslag
Voor de transformatie is een cultuuromslag nodig, zegt Rotmans. Belangrijk daarbij is, dat we de consumptie terugdringen, energie besparen, kiezen voor duurzame energie en vervoer, en minder vlees en zuivel consumeren. Dat kan de CO2-uitstoot verlagen met 40-70%. Het begint bij bezit, zegt hij, zoals meubels en kleding, dan komt reizen en denken over de economie. Het BNP (Bruto Nationaal Product) moet Bruto Nationaal Geluk (BNG) worden. Veel landen hebben dit al als maatstaf. De poly-crisis is ten diepste een morele crisis, zegt Romans in dit boek.
Opgeven is geen optie
Wanneer we blijven denken dat we de crisissen alleen moeten oplossen, is het inderdaad te groot. Maar, als je jezelf beschouwt als deel van allerlei gemeenschappen, dan ben je met veel meer mensen om het vuur te blussen, dan je denkt. In een transitie zijn er trendsetters en volgers, en daarna de massa waar naartoe het nieuwe gedrag doorsijpelt. Opgeven is geen optie, zegt Rotmans. Dan tekenen wij ons doodvonnis.
Klimaatvriendelijke samenleving
Dit boekje is zeer helder over de problemen waar we voor staan. Het is vanzelfsprekend dat we er niet vanzelf uitkomen. We moeten waarschijnlijk vele problemen doorstaan totdat alle crises opgelost zijn en er een nieuw evenwicht ontstaat. Daarmee weet Rotmans de essentie van een transitie neer te zetten. De lijst van geraadpleegde literatuur achter in het boek is indrukwekkend en doet vertrouwen op de werkelijkheidswaarde van zijn uiteenzetting. Lezer: Op naar een klimaatvriendelijke samenleving!
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
