Goed leven in om de planeet te redden
De Duitse socioloog en sociaal psycholoog Welzer, schetste in zijn eerdere boek Klimaatoorlogen een somber beeld van onze toekomst. In Zelf denken, dat ook alweer uit 2014 stamt, is hij minder negatief over de mogelijkheid dat we onszelf en de planeet kunnen redden. We moeten daarvoor wel aan de bak. En stoppen met de manier van leven die normaal geworden is. Niet alleen overheden en bedrijven maar vooral ook wij zelf, als individuele burgers, als consumenten, moeten veranderen.
Groene groei?
Het kapitalistische systeem waarbij groei noodzakelijk is, de mentaliteit van alles nu willen en een economisch systeem dat gebaseerd is op extractivisme (een bestaan gebaseerd op grondstoffen die op de een of andere manier uit de bodem, de bossen, de oceaan worden gehaald, in de vorm van olie, hout, zeldzame aardmetalen, water etc. Allemaal dingen en processen die onzichtbaar zijn omdat we alleen het eindproduct (willen) zien), zouden niet langer de basis moeten vormen. Ook groene groei is gebaseerd op extractivisme.
Deze manier van leven is niet langer vol te houden en al helemaal niet als anderen dit ook willen. We stuiten allang op de materiële grenzen van onze mogelijkheden alleen merken wij hier er nog niet zoveel van en kunnen we onze ogen er nog voor sluiten. Iets wat de meeste van ons dan ook graag doen. Ons comfortabele leventje opgeven spreekt maar weinig mensen aan en is natuurlijk ook meestal geen prettig vooruitzicht. Het is echter wel noodzakelijk. Dus we moeten in actie en in verzet komen, niet in de laatste plaats tegen onszelf. Het kapitalistische idee van altijd moeten groeien zit niet alleen in ons economische systeem ingebakken maar is onderdeel van onze cultuur geworden, het is deel geworden van onze maatschappij en van ons denken als individuen. Meer is altijd beter. Wij moeten zelf ook steeds beter worden, groeien, ons ontwikkelen. We hebben dit al zo geïnternaliseerd dat we niet eens meer beseffen dat er andere manieren zijn.
Duurzaamheidsidealen
Welzer is kritisch tegenover de politiek maar niet minder kritisch tegenover de ecologische beweging, tegen de duurzaamheidsidealen en de gedachten dat technologie ons wel gaat redden. Alsof hernieuwbare energie geen grondstoffen, materialen en energie kosten, geen afval en ellende opleveren. Volgens Welzer is er nog nooit een grootschalige inzet van technologie geweest die niet gepaard ging met een vurige hoop op een verbetering van de leefomstandigheden en die dan onvoorziene en ongewenste collaterale effecten met zich meebracht.
Toekomstvaardig
We moeten toekomstvaardig worden, ons een leven in de toekomst voorstellen en van daaruit bedenken hoe we daar nu aan beginnen. Daarvoor zullen we privileges op moeten geven. Om de maatschappij te transformeren moeten we onszelf transformeren. We moeten gaan nu al leven zoals wij, en anderen na ons, kunnen blijven leven. Dit betekent het verlagen van onze eisen, verandering van gewoonten op het gebied van wonen, reizen, voedsel, werk en waarden. Daar is, naast een hoop andere dingen, verbeeldingskracht voor nodig, de fantasie om je een fijnere wereld voor te stellen. Al is het soms lastig te bedenken dat dingen opgeven fijn zou kunnen zijn. Het zal niet makkelijk zijn maar het is wel makkelijk je een toekomst voor te stellen die er helemaal niet fijn uitziet. Een wereld die zo vervuild is dat lucht, bodem en water giftig zijn geworden, waar het klimaat steeds grilliger wordt, waar zoveel mensen op de vlucht zijn uit onleefbaar geworden gebieden, waar oorlogen over water, grondstoffen en voedsel gevoerd worden. O wacht.
Ik kon niet goed een beeld krijgen van de auteur, er schijnen wat controverses te zijn rondom zijn persoon en sommige uitspraken van hem. Af en toe waren er ook opmerkingen in zijn boek waarvan ik niet helemaal begreep waar ze vandaan kwamen en op sloegen. Nare opmerkingen over bepaalde personen. Ik had er een ongemakkelijk en verward gevoel bij. Is deze man wel helemaal zuiver op de graat? Dus ben niet onverdeeld enthousiast.
—
Ook verschenen op Haasblog
