Een journalistiek meesterwerk
Katerina Gordejeva is een Russische onafhankelijke journalist, die jarenlang voor de Russische TV werkte. In 2014 verliet ze Moskou uit protest tegen de annexatie van de Krim. Nu woont ze met haar gezin in Letland. De helft van haar familie woont in Kyiv en die wordt dus aangevallen door hun eigen vaderland. Gordejeva bezocht vluchtelingencentra in heel Europa en legde er de oorlogservaringen vast. De Russische versie van haar boek wordt voorlopig niet gepubliceerd: geen enkele uitgever in Rusland durft het boek te drukken.
De eerste vluchtelingen
De eerste vluchtelingen die ze ontmoet, komen uit Marioepol, waar hun appartement en de stad vernield zijn. Ze zijn onderweg naar opvang in Polen. Ook de tweede dame komt daar vandaan. Ze zegt: “Ze hebben ons alles afgenomen. Overal liggen lijken.” Ze is naar Zuid-Rusland gevlucht omdat ze alleen Russisch spreekt, maar ze blijft zich Oekraïense voelen. Een derde dame, Raja, is naar Berlijn gevlucht. Ze zegt dat de Russen bewust in hun huizen pisten en poepten. Tanja, moeder van drie kindjes, uit de buurt van Hostomel, vertelt dat de Russen ook hun nieuwe huis bewust vies, vuil en leeg gemaakt hebben en hun honden doodgeschoten hebben. In hun dorp was geen enkele Oekraïense soldaat. Toch schoten de Russen op mensen, dieren en huizen. En de overgrote meerderheid in Rusland keurt dat allemaal goed.
Verschrikkelijke verhalen
Dan getuigt een jonge Russische dame. Haar vriend was soldaat en werd al na drie dagen krijgsgevangen gemaakt door de Oekraïners. Na een half jaar kwam hij terug. De vingers van zijn rechterhand waren afgehakt. Hij hing zich op. Ljoeda is een Oekraïense jonge moeder, die een kogel in haar borstkas kreeg van soldaten uit Azië. Die hadden eerst haar partner, een dokter, zomaar doodgeschoten. Door Russische soldaten werd ze met een verpulverde long en met een longontsteking naar een ziekenhuis in Belarus gebracht en vandaar naar Duitsland.
Irina zit in Warschau, maar ze is afkomstig uit Boetsja, waar overal lijken op straat en in auto’s lagen. Ze vraagt zich af of die Russen gedrogeerd waren om de mensen zo te haten en uit te moorden.
Galina is gevlucht uit Donetsk naar de regio Rostov. Ze zegt dat ze tussen 2014 en 2022 in Donetsk al zonder water en zonder licht zat en gebombardeerd werd door de Oekraïners, de ‘fascisten’ (p. 108). Haar gewonde zoon werd in het ziekenhuis van Kyiv niet verzorgd omdat hij uit Donetsk kwam (p. 113). De haat tussen Kyiv en de Donbas was dus groot.
Inga vluchtte uit Marioepol naar Spanje, waar ze in de villa van een Russische woont. Haar man, zoon en schoonvader zijn door de Russen gedood. 25.000 inwoners van Marioepol werden in 86 dagen strijd gedood, zoals Mstyslav toont in zijn film ’20 days in Marioepol’.
Roeslan, Irina en hun dochter Katalina komen ook uit Marioepol en zitten nu in een opvangkamp nabij Rostov. Op tv zagen ze hoe graafmachines hun theater volledig afbraken. Toch zijn er mensen uit hun stad die Poetin prijzen en Zelensky verafschuwen.
Speciale Militaire Operatie
Sasja uit Charkiv is spreekt Russisch. Ze snapt niet waarom de Russen haar stad bombarderen en is daar bitter om. Kostik was soldaat. Op 24 februari werd aan hem en zijn makkers gezegd dat ze op oefening gingen. Maar na een lange rit verscheen op zijn gsm: “Welkom in Oekraïne”. Zo wisten de Russische soldaten dus wel dat ze in Oekraïne waren. En de bevolking verwelkomde hen niet, maar schoot op hen. Hij zag er verschrikkelijke zaken en krijgt er nachtmerries van. Hij deserteerde. Ook in Rusland heeft iedereen door dat de Speciale Militaire Operatie een oorlog is, zeker wanneer een zoon of kleinzoon blind of op één been terugkeert of sneuvelt. Inna vertelt hoe in Marioepol Tsjetsjenen van Kadyrov met tanks huizen verwoestten en mensen doodden. Ze konden enkel naar Rusland ontsnappen. Paola heeft in haar huis in Campanië drie Oekraïense moeders uit Dnipro en hun vijf kinderen opgevangen. Ze houden niet van Italiaanse gerechten en de aanpassing vergt veel tijd en geduld.
Nog meer getuigenissen
Drie jonge dames zijn zwanger geraakt door verkrachtingen. In Polen is abortus verboden, dus gingen ze naar Dresden. Zjenja komt uit Donetsk. Ze spreekt Russisch en Oekraïens. Ze vertelt dat al in de herfst van 2013 militairen met een Russisch accent opdoken, de macht en de TV overnamen en beweerden dat ze de “Russische wereld” moesten verdedigen en dat de Donbas onafhankelijk van Oekraïne moest worden. Het mooie vliegveld van Donetsk werd verwoest. Toen moest de oorlog van 2022 nog beginnen. In Kyiv dachten de mensen ten onrechte dat alle Donbassers pro-Russisch waren. Danila uit Marioepol is naar Hamburg gevlucht. Sinds maart 2022 is hij zijn linkerbeen kwijt door een Russische granaat. Op zijn 21 zit hij dus al in een rolstoel. Rita, een arts uit Irpin, is naar Litouwen gevlucht omdat ze de oorlog niet aan kon. Haar ouders noemen haar een verrader. Ze is getrouwd met een Koreaan en wil in Korea een nieuw leven beginnen. Zjenja is een gepensioneerde leraar uit Koepjansk bij Charkiv. Het was bezet door de Russen van 27 februari tot 10 september 2022. De inwoners kregen toen een Russisch paspoort en Russische simkaarten. Daarna is Koepjansk heroverd door de Oekraïners. Zijn huis is getroffen door granaten, waarbij zijn vrouw haar handen is kwijtgeraakt.
De ellende die oorlog aanricht
De schrijfster eindigt met een artikel over haar stad Rostov. Vele inwoners hebben familie in het nabije Oekraïne en veel vluchtelingen uit Marioepol en Berdjansk zitten nu in Rostov. Ze besluit met een liedje waaraan de titel van het boek ontleend werd: “Neem mijn verdriet weg”. De schrijfster slaagt er goed in haar gesprekspartners aan het woord te laten en zich in te leven in hun verdriet en woede. Ze toont veel empathie voor hun vernederende situatie van afhankelijkheid. Velen vragen zich af: waaraan hebben wij dit verdiend? We hadden het goed, waarom hebben de Russen ons alles afgepakt? Van wie kwamen ze ons bevrijden? Het is geen geschiedenis van de oorlog, maar een beeld van de grote ellende die de oorlog aangericht heeft.
Al lezend ervaar je de ellende van de Oekraïners van dichtbij. Een kaart met de vele plaatsnamen en ook foto’s ontbreken.
—
Ook verschenen op Jef Abbeel
