Eigentijds geloven
Dit boek Ruimtezoekers is een eerlijk, autobiografisch verhaal van Johan de Jong die is opgegroeid in de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt maar daar door zijn voortschrijdende geloofsinzichten uit is gegroeid. Dit proces brengt voor hem een zekere spanning met zich mee: “Ik kan en wil het geloof dat ik heb meegekregen namelijk niet kwijtraken, maar tegelijkertijd voelt dat geloof beknellend en kan ik er niet meer mee uit de voeten” (p. 10).
Johan de Jong stelt zich hierin kwetsbaar op en dat kan binnen de kringen waarin hij zijn wortels heeft best gevoelig liggen. Aan de andere kant zien we dat dit kerkgenootschap de laatste tientallen jaren een verrassende ontwikkeling doormaakt, een religieuze inhaalslag zou je kunnen zeggen, waarin jongere generaties afstand nemen van het al te stellige en op zichzelf gerichte verleden waarin men toen bijna heilig overtuigd was van het eigen gereformeerde gelijk.
Rouwproces
Johan de Jong gebruikt het – inmiddels door vakgenoten als achterhaald beschouwde – rouwmodel van Elisabeth Kübler-Ross waarin zij de volgende fasen onderscheidt: ontkenning, boosheid, depressie, onderhandelen, acceptatie. Johan de Jong betrekt deze fasen op het religieuze proces dat hij heeft doorlopen: van een tradiotioneel getint geloof naar een eigentijdse manier van geloven die ruimte biedt aan menselijke inzichten en betrokken is op de wereld waarin wij leven. Aan dit rouwmodel voegt hij integratie en betekenis toe, ontleend aan een rouwdeskundige die verder ging op het model van Kübler-Ross.
Het boek kent opvallende citaten die de eigen reflectie stimuleren, zoals deze: “In een cynisch persoon schuilt een teleurgestelde idealist”, van de atheïst Gorge Calin (p. 47) en Gerard Reve: “Eigenlijk geloof ik niets, en twijfel ik aan alles, zelfs aan U. Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft, dan denk ik dat Gij Liefde zijt, en eenzaam, en dat, in dezelfde wanhoop, Gij mij zoekt zoals ik U”(p. 61).
Innerlijke ruimte
Johan de Jong is blij met de zoektocht waarin het loslaten van het oude vertrouwde weliswaar pijn kan doen maar tegelijk ook ruimte schept voor iets nieuws. In dit soms ook wel pijnlijke proces is het de kunst om het uit te houden met prangende vragen en minder religieuze zekerheden dan een mens vanuit z’n jeugd was gewend. Johan de Jonge ontdekt dat God een mysterie is zoals de Vlaamse priester Erik Galle dat verwoordt in Voorbij het beeld.
Voor iemand die in de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt is opgegroeid, is dit alles een ingrijpend proces, al is hij in zijn kerkgenootschap en zeker binnen de Protestantse Kerk in Nederland, niet de enige die deze ontwikkeling doormaakt. Hij brengt deze religieuze ontwikkeling toegankelijk en eerlijk onder woorden en daar zullen veel mensen zich in kunnen herkennen.
Mogelijk dat velen die hun kerkelijke en religieuze elders hebben, dit verhaal alweer wat gedateerd vinden omdat zij deze ontwikkeling al achter zich hebben liggen. We zien al geruime tijd een beweging naar een bredere, meer humaan getinte spiritualiteit. Het Humanistisch Verbond speelt daar in een advertentie op in met het aanbod van het boekje Gedachtekracht. Mooi is “zegenbede voor de ruimtezoeker” aan het eind van het boek.
Johan de Jong is docent muziek en godsdienst. Daarnaast is hij pianist en liedjesschrijver van de band Reisgenoten.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
