Roman over een bijzondere kloosterzuster
Tussen 1457 en 1514 woonde Suster Bertken in een kluis bij de Buurkerk in Utrecht, waar nu museum Speelklok gevestigd is. Berta liet zich inmetselen om zich helemaal te kunnen richten op het gebed. Ze hield daarbij de kloostergetijden aan en volgde van achter een traliewerk de vieringen in de kerk. Frans Willem Verbaas heeft zich helemaal ingeleefd in hoe het leven van Suster Bertken eruit moet hebben gezien, resulterend in deze roman. Achterin schrijft hij kort iets over de bronnen waaruit hij geput heeft. Veel is er niet bekend, maar met wat fantasie kom je een eind. Zo moet het steenkoud geweest zijn tijdens strenge winters.
Suster Bertken draagt geen schoenen of sokken, maar slechts een geitenharen habijt (kriebels!) en een sluier. Ze gebruikt geen vlees of zuivel en geen bier. De vrouw van de koster kookt bonen en kool voor haar en brengt brood en fruit. Als ze 84 jaar is, wordt de Buurkerk verbouwd en de kluis zal worden verplaatst. Dat ziet de zuster niet zitten. Aan de hand hiervan wordt een spannende verhaallijn ingezet, die wordt afgewisseld met de geschiedenis van Berta’s jonge jaren.
Boete doen
Wat bracht Berta ertoe om zich te laten inmetselen? Volgens dit verhaal wilde ze boete doen voor de zonden van haar vader na zijn overlijden, zodat zijn tijd in het vagevuur zou worden verkort. Vader Jacob Lichtenberg had als kanunnik een hoge positie in de katholieke kerk. Toch had hij twee kinderen, wat in die tijd niet ongebruikelijk was voor geestelijken, ook al mochten ze niet trouwen. Berta leerde van haar vader lezen en schrijven in het Latijn en in de landstaal. Haar broer hoopte dat hij met hulp van zijn vader ook een goede baan zou kunnen krijgen. Voor Berta was dat in elk geval niet weggelegd. Maar trouwen en kinderen krijgen zag ze ook niet zitten. Als jonge vrouw ervaarde ze al de roeping om een afgezonderd leven te leiden. Ze moest echter wachten tot de tijd rijp was.
In een kluis
Rond haar dertigste levensjaar was het zover. De Buurkerk was bereid om op Berta’s kosten een kluis te bouwen, waar ze de rest van haar leven zou doorbrengen. Ook hierbij heeft de schrijver weer goed zijn bronnen plus zijn fantasie gebruikt om te beschrijven hoe dit allemaal gegaan zou kunnen zijn. De mannen die het voor het zeggen hebben in de kerk hebben regelmatig mot met elkaar en daar maakt Berta gebruik van, zowel om voor elkaar te krijgen dat ze een kluis krijgt als later om te zorgen dat ze die niet voortijdig hoeft te verlaten. Ondertussen gaat Berta’s broer het slechte pad op. Als de boetedoening voor haar vader voorbij is, kan ze meteen verder voor haar broer.
Wijze raad
Suster Bertken wordt om advies gevraagd door allerlei mensen die onder haar hoge venster komen staan. Zo kunnen ze elkaar niet zien, maar wel verstaan. De zuster heeft voor iedereen wijze raad. Verder schrijft ze boeken over en op latere leeftijd zet ze zelf wat op papier, waaronder liederen die bewaard zijn gebleven. Ze is geïnspireerd door de Moderne Devotie, waarbij het gebed centraal staat en mensen terugkeren naar het hart van het christelijk geloof. Wel blijft Suster Bertken trouw aan de leer van de kerk.
Een prachtig verhaal over een bijzondere vrouw, die voor een leven koos nu haast niet meer voor te stellen is.
—
Ook verschenen op Lalageleest
