Hergebruik in architectuur
[Recensie] Eigenlijk waren ze er helemaal niet mee bezig, met het verlagen van de CO2 uitstoot. De medewerkers van het in Leiden gevestigde Popma ter Steege Architects (PTSA) waren eerder gebiologeerd door de gedachte, dat vooral hergebruik van materialen binnen de architectuur belangrijk zou zijn, met als kanttekening dat daarvoor een behoorlijk vakmanschap en een flexibel denkproces nodig was. Pas toen het betreffende architectenbureau de opdracht kreeg om een nieuw laboratorium in het Bio Science Park te Leiden te bouwen, drong het besef door dat het voldoen aan de eisen van het Paris Climate Agreement noodzakelijk was. En dat betekende dat voor een dergelijk utiliteitsgebouw in Nederland de uitstoot van CO2 hooguit 250 kg CO2/m2 zou mogen zijn. Dat lukte! Bij de oplevering van het betreffende gebouw, in 2021, bleek de ecologische voetafdruk van het complex van 7.000 vierkante meter op 212 kg CO2/m2 te liggen. Met name de toepassing van hergebruikt staal was hierbij van invloed, maar liefst 165.000 kg staal uit het inmiddels gesloopte Gorlaus laboratorium ging na een bewerking opnieuw in gebruik als ‘donorskelet’ voor het BioPartner 5 laboratorium. Er ontstond zoveel belangstelling voor dit resultaat, dat PTSA directeur Jan Willem ter Steege besloot om samen met drie andere auteurs hierover een boek samen te stellen.
Weerstand
Reuse to reduce begint in grote lijnen met een beschrijving van het Gorlaus laboratorium, dat rond 2019 al zo verouderd was, dat sloop de enige oplossing bleek. Dit op de campus gevestigde gebouw uit ongeveer 1970 zou vervolgens als bron gaan dienen voor het BioPartner 5 laboratorium, net zoals het nabij gelegen Naturalis, dat in die tijd al bijna volledig gesloopt was. De vele fraaie foto’s, onder meer van de vrijkomende staal constructies, maken duidelijk welke materialen opnieuw te gebruiken zouden zijn. Zo kregen ook de vrijkomende traptegels van het Gorlaus gebouw een enthousiast onthaal, want het ging hier om kwaliteitsstenen van Alta Quartzite, die na de sloop uitstekend te gebruiken waren voor onder meer de entreehal van het nieuwe gebouw. Een interessante opmerking vermeldt dat weggegooide materialen vaak van betere kwaliteit zijn dan de nieuwe materialen die daarvoor in de plaats komen. Overigens komt in het boek ook aan de orde dat het hergebruik soms op weerstand kan rekenen, bijvoorbeeld in het geval van het opnieuw installeren van oude toiletpotten. Het antwoord is simpel: zolang je niets zegt over het betreffende hergebruik merkt niemand er iets van!
Schroeven
De vormgeving van het boek had wel wat overzichtelijker gemogen. Om te beginnen is in de inhoudsopgave geen onderscheid gemaakt tussen de hoofdstukken Task, Gathering, Assembling en Life en de onderliggende subhoofdstukken. Daarnaast zijn sommige titels van subhoofdstukken ingesprongen, wat na enige bestudering betekent dat het hier telkens om een tekst van Aaron Betsky gaat. De in het rood afgedrukte subtitels blijken eveneens door een buitenstaander geschreven te zijn, en wel door Mantijn van Leeuwen. Dat Betsky een Amerikaanse architect/schrijver is en Van Leeuwen directeur van Nibe is met moeite te achterhalen.
Ook de verschillende kaderteksten, zoals over de façades van het Ningbo Museum uit 2008 of het Japanse paviljoen in Hannover uit 2000 hadden ter onderscheiding van de hoofdtekst wel een andere, duidelijker vormgeving verdiend.
Daar staan aardige details tegenover, zoals het voorbeeld van de Amerikaanse architect Witold Rybczynski, die in een publicatie stelt dat een schroef en schroevendraaier symbool kan staan voor een circulaire toekomst. Ter illustratie laat het boek vervolgens met een technische tekening zien waar in het BioPartner 5 gebouw schroeven te vinden zijn. Dit soort details geven de tekst net wat meerwaarde. Op de genoemde detailkritiek na is dit een inspirerend boek, dat niet zou misstaan op de literatuurlijst van een architectuur opleiding.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
