Palestina – Israël
[Recensie] Spreken over de verhouding tussen Joden en Palestijnen in het land Israël is al gauw ideologisch gekleurd, soms zonder dat iemand dat zelf in de gaten heeft. Midden-Oosten kenner Jan-Auwke Diepenhorst laat dat in zijn voorwoord zien aan de hand van de Massada, die voor Joden van een louter historische plaats tot symbool van vrijheid en de strijd voor onafhankelijkheid is geworden.
In zijn boek Rivalen in het beloofde land wil Diepenhorst nadrukkelijk recht doen aan de positie van beide partijen: “Dit boek probeert het verleden te begrijpen, om zo beter over de toekomst te kunnen spreken” (p. 14).
Coen Verbraak laat in zijn boek Israël weliswaar diverse stemmen aan het woord met uiteenlopende visies maar wat hen toch ten diepste verbindt, is het bestaansrecht van Israël. De Palestijn Rashid Khalidi kiest duidelijk het perspectief van zijn eigen volk in zijn boek De honderdjarige oorlog tegen Palestina en belicht feiten die historische gebeurtenissen in een ander, soms ongemakkelijk licht zetten omdat Israël in zijn ogen de agressor is.
Historisch overzicht
Diepenhorst schetst in zijn boek de geschiedenis van het land Palestina/Israël dat voor Joden en Palestijnen tot een bron van ernstige, voortdurende conflicten is geworden. Hij gaat terug tot de val van Jeruzalem in 68 als de Romeinen de stad innemen en daarbij de Joodse tempel verwoesten. Vervolgens gaat hij in hoofdlijnen naar de 19e eeuw want vanaf die tijd worden ontwikkelingen meer bepalend voor het heden.
De zionistische beweging groeit en Theodor Herzl is daarin een belangrijke voortrekker. Zijn stelling over Joden en hun verlangen om naar Palestina terug te keren is veelzeggend: ‘Een land zonder volk voor een volk zonder land’. In 1897 wordt een zionistisch congres in Bazel gehouden waar Herzl zegt: ‘In Bazel heb ik de Joodse staat opgericht’.
De groeiende emigratie van Joden en de Balfour verklaring die spreekt over een ‘Joods Nationaal Tehuis’ verslechtert de relatie tussen Joden en Palestijnen met geweld en onrust als gevolg.
14 mei 1948 wordt de staat Israël uitgeroepen en daarna wordt als tegenhanger de Palestijnse Nationale Raad opgericht. Vervolgens zijn in het boek lange hoofdstukken over een aantal personen die een belangrijke rol spelen in de recente geschiedenis: David Ben-Goerion, Golda Meir en Yasser Arafat.
De belangrijke VN resolutie 181 komt ter sprake die een uitspraak doet over de verdeling van het land maar door de Joden nooit echt is nageleefd. Vele honderdduizenden Palestijnen vluchten of worden verdreven, de bouw van nederzettingen in niet-Joodse gebieden begint. De Nakba (vlucht) zoals de Palestijnen deze ontwikkelingen noemen, is begonnen.
In het hoofdstuk over Golda Meir komen de oprichting van de PLO en de gewelddadige acties van de Fatah ter sprake.
De 6-daagse oorlog van 1967 betekent een omwenteling: “Het Midden-Oosten zou nooit meer hetzelfde zijn. De Israëlische generaals beschikten nu over hun gedroomde verdedigingslinie. In de bezette gebieden werd militair bestuur ingevoerd en kolonisten werden gestimuleerd om op de Golan-hoogten en de West Bank ‘feiten op de grond te scheppen'” (p.315).
Palestijnse aanslagen en kapingen waren het gevolg.
President Carter
In het hoofdstuk over Arafat komt zijn toespraak voor de Verenigde Naties ter sprake met zijn gevleugelde woorden “laat de olijftak niet uit mijn hand vallen”.
President Carter van de VS pleit voor een vredesplan en flexibiliteit van beide partijen. De VN resolutie 242 die terugtrekking van Israël uit de bezette gebieden niet verplicht stelt, ligt moeilijk bij de PLO.
President Rabin van Israël stelt zich hard op en spreekt over de Palestijnen in termen van ‘breaking their bones’. Toch drukt hij – aarzelend – Arafat de hand bij het Oslo akkoord in 1993. Later wordt hij door een radicale Jood vermoord.
In 2003 wordt begonnen met de bouw van wat Israël noemt de ‘veiligheidsmuur’.
Rivalen in het beloofde land is een genuanceerde geschiedenis die gebeurtenissen van beide kanten belicht en dit documenteert met veel namen, feiten en gebeurtenissen die soms misschien wat geduld en inspanning van de lezer vragen.
Na lezing van Rivalen in het beloofde land blijft het beeld over van steeds dieper geworteld wederzijds wantrouwen en dikwijls heimelijke tegenwerking of vooroverleg van Israël met de VS. Deze houding van Israël is meer dan eens laakbaar; er is in de loop der jaren meer gebeurd en vaak ook ánders gebeurd dan wij menen te weten. De reactieve houding van de Palestijnen is daarom begrijpelijk want Israël heeft zich niet erg ingespannen voor hun positie sinds de stichting van de staat Israël.
Veel goed bedoelde pogingen om te bemiddelen en te streven naar vreedzame verhoudingen en een twee-staten stelsel zijn steeds weer mislukt. De aanpak was menigmaal constructief en echt gericht op de belangen van Joden én Palestijnen maar soms ook meer eenzijdig op Israël gericht en daarom voor de Palestijnen niet acceptabel.
Historische ontwikkelingen zijn belangrijk om het heden te kunnen begrijpen. Dit boek is een daartoe een belangrijke gids die het oordeel aan de lezer overlaat.
Jan Auwke Diepenhorst was docent geschiedenis aan diverse HBO opleidingen van Hogeschool Saxion en heeft zich in het bijzonder verdiept in de geschiedenis van het Midden-Oosten en de Koude Oorlog.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
