Een wrede dood
Ruben van Wingerden, docent Nieuwe Testament, is al jaren lang gefascineerd door het kruis. Dat is bepaald door wat wij ervan weten door de kruisiging van Jezus en de afbeeldingen van het kruis en de gekruisigde Jezus in de kunst. In dit boek Romeinse kruisiging onderzoekt Ruben van Wingerden wat antieke bronnen hierover zeggen. “Kruisiging was in de eerste eeuwen van onze jaartelling een gangbare executiemethode en men had weinig uitleg nodig om te begrijpen wat voor associaties en connotaties daarbij hoorden”(p. 17).
Archeologie en bronnen over kruisiging
In oude culturen zijn er diverse soorten ophanging waarvoor ook verschillende woorden worden gebruikt. Geheel duidelijk is dat allemaal niet. Binnen het Romeinse Rijk werden slaafgemaakten, niet-Romeinen en piraten gekruisigd maar ook – al kwam dat veel minder voor – vrouwen en zelfs dieren. Kruisiging was volgens Cicero “een Romeins burger en een vrij man onwaardig”(p. 125). Dat bevestigt de bijbel ook in het Oude Testament: “op een gehangene rust Gods vloek”, Deuteronomium 22: 23. De Romeinse filosoof Celsus zegt over Jezus “een man, weggevoerd en op de meest oneervolle manier gekruisigd”(p. 147).
In dit boek komen archeologische vondsten ter sprake maar de auteur houdt afstand van de kruisrelieken omdat er geen duidelijk bewijs bestaat dat ze werkelijk van Jezus’ kruis afkomstig zijn.
Interessant en historisch wél gefundeerd, is de vondst van het rechter hielbeen met een spijker van 11,5 cm dat toebehoorde aan een Joodse man uit de jaren twintig van de eerste eeuw. Hij werd onder het bewind van prefect Pilatus gekruisigd die ook toestemming gaf voor de kruisiging van Jezus.
Ook is er een vondst van een kruisiging die tussen 130 en 360 in Groot-Brittannië heeft plaats gevonden.
Procedure
In hoofdstuk 5 “Romeinse kruisiging in de praktijk” gaat Ruben van Wingerden de procedure van kruisiging na. Daar is eigenlijk weinig over bekend maar duidelijk wordt wel dat er geen eenduidige standaardprocedure heeft bestaan.
De geseling vooraf, het dragen van de dwarsbalk en de verschillende manieren waarop de kruisiging plaatsvond, komen hier ter sprake. Dat blijkt ook uit dit citaat van de Romeinse filosoof Seneca: “Ik zie daar kruisen, en stellig niet één soort, maar door ieder op zijn eigen manier vervaardigd: sommigen hingen omgekeerd met het hoofd naar de grond, anderen dreven hun de paal door de geslachtsdelen, weer anderen legden hun de armen plat op het dwarshout” (p. 98). Medicus Bob Smalhout heeft destijds de kruisiging onderzocht en kwam toen tot de conclusie dat verstikking de uiteindelijke doodsoorzaak is maar historische bronnen bevestigen dat niet.
In het hoofdstuk over het Nieuwe Testament wordt uitgebreid stilgestaan bij teksten uit de evangeliën, de Handelingen der apostelen en de Openbaring van Johannes die over de kruisiging van Jezus gaan. Kruisiging komt nog steeds voor: ISIS past dit toe zoals aan het slot van dit boek naar voren komt. Dit boek gaat over de kruisiging zelf. Alfred Bronswijk schreef onlangs Het kruis dat gaat over de geschiedenis van de betekenis en de symboliek van het kruis in de christelijke kunst. Ruben van Wingerden is docent Nieuwe Testament aan de universiteit van Tilburg en promoveerde in 2023 op het proefschrift Martyrdom and Metaphor. Cross-bearing interpretations in early christianity.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
