Een adembenemende niet-Scandinavische thriller die toch Scandinavisch is
[Recensie] Is Sønderho een nieuwe Scandinavische thriller? Het is de titel van de ingenieuze en originele debuutthriller van Fedor de Groot (1967), die toch echt een Nederlander is. Hij weet je meteen vanaf het ijzingwekkende begin vierhonderd pagina’s lang ademloos te boeien. De proloog speelt zich af in het Deense plaatsje Sønderho, op het waddeneiland Fanø. Het wordt beschouwd als het mooiste dorpje van Denemarken. Maar onder die schoonheid schuilt wat anders. Monika wordt er steevast door haar vader misbruikt, net als haar zus Isabel. Monika neemt wraak en steekt haar vader neer. Als de politie arriveert ligt hij “met zijn broek op zijn knieën.” Hij overleeft het maar verdwijnt wel in de gevangenis.
Sønderho is dus geen Scandinavische thriller, maar het verhaal heeft er wel een aantal kenmerken van: de maatschappijkritiek, het schrijven vanuit verschillende gezichtspunten en de zorgvuldig opgebouwde personages. Met de personages is wat aan de hand, maar ook met de omstandigheden. Zie daar de ingrediënten voor een filmisch geschreven verhaal. De Groot hanteert directe taal, schrijft als het ware korte scènes. Je huivert als hij beschrijft hoe een menselijk lichaam door een maismachine ‘gehakseld’ wordt.
Tweelingen in concentratiekampen
Een van de leidende thema’s in het verhaal is de genetica. We kennen het experimenteren met genetica uit nazi-Duitsland uit het boek van Ira Levin, The Boys from Brazil (kinderen die allemaal als twee druppels water op elkaar lijken en de genen van Hitler bezitten) en het eugenetica-project waarbij Mengele experimenteerde met tweelingen in concentratiekamp Auschwitz in de Tweede Wereldoorlog om zo raszuiverheid te bewerkstelligen.
Fedor de Groot creëert een andere werkelijkheid. Een Deense wetenschapper is specialist in celvernieuwing, wat leidt tot veroudering en verjonging. Hij kan het verouderingsproces versnellen, zodat een zevenjarig kind eruitziet als een vrouw eruitziet. Hij heeft ook een meerlingenmethode ontwikkeld waardoor identieke meerlingen gecreëerd kunnen worden. Aan het begin van WO II is hij ingehuurd om een persoonsverwisselingsprogramma voor hoge SS-officieren te realiseren en zo de besluitvorming van Hitler te beïnvloeden. Het traject bloedt dood, maar in 1986 ontstaat het idee om de kennis te activeren en een nieuw hoofdstuk in de genetica te schrijven.
Vanaf oktober 2017 vinden er gruwelijke moorden plaats in Denemarken, Duitsland, België, Zwitserland. Alle vermoorde vrouwen hebben een cijfercode op hun middelvinger. De zussen Isabel en Monika gaan samen op onderzoek uit. Dan komen er brieven van hun vader, maar die is al dood.
Navelstreng naar de antwoorden
In de belangrijkste personages zien we een ontwikkeling, merken we dat het ook de omstandigheden zijn die ze doen uitgroeien tot andere mensen en dat het niet alleen de genen zijn die allesbepalend zijn. Vaak zijn het in Sønderhokleine verwijzingen die je doen smullen. Als Isabel contact zoekt met Monika wordt de brug over de Sont, tussen Denemarken en Zweden, als beeld gebruikt: “De Sontbrug die de navelstreng is naar de antwoorden op vragen waarmee ze al zolang rondloopt, altijd heeft weggestopt.”
De Groot weet de verhaallijntjes kundig aan elkaar te knopen, al zijn er wel wat toevalligheden in het verhaal, zoals de conductrice in de trein die toevallig even naast Isabel gaat zitten en een app laat zien om codes te ontcijferen.
Er zijn associaties met muziek en beeldende kunst. In de verkrachtingsscène hangt boven het bed van Monika een poster van Britney Spears. Echt fan van haar is ze niet. “Ze heeft moeite met de titel van de hit Baby one more time omdat het nóóit bij One more time blijft wanneer de huishoudster er niet is. Dan zorgt haar vader voor haar en haar zus Isabel, maar vooral voor zichzelf.” In Ghost Town van First Aid Kid legt de auteur ook een inhoudelijke verbinding tussen wat er zich in werkelijkheid en in de song afspeelt. Sønderho is een complex verhaal vol verrassingen en plotwendingen en een bizarre ontknoping. Daardoor is het een veelzijdige, adembenemende thriller.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
