Literatuur, zoals het zou moeten zijn
[Recensie] In de jaren vlak na en voor de val van de Muur was ik meermaals in Berlijn. Het waren boeiende tijden, zeker die eerste jaren na november 1989. Jarenlang mistte je eigenlijk een geschiedschrijving van die jaren. Er was alle aandacht voor het grote verhaal, de val van de DDR, het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de eenwording van Duitsland. Maar de sfeer van het toenmalige Berlijn, daarvan vond je hooguit iets terug in de cultuurbijlages van de landelijke kranten.
Belofte van vrijheid
En dan is er nu Stern 111 van de Duitse schrijver Lutz Seiler. Het gat is opgevuld. Wie iets wil proeven van die eerste jaren van wat toen nog Oost-Duitsland heette na de val van de Muur, de belofte van vrijheid, de grenzeloze creativiteit die Berlijn en met name Mitte in zijn greep leek te hebben en meteen ook de dreiging van de commercie.
Het komt allemaal aan bod in deze roman, maar ook de worsteling van een dichter om een bestaan op te bouwen en een familie die met de val van de Muur uiteenvalt. Hoofdpersoon is Carl Bisschoff, een rusteloze jongeman met een dichtersdroom.
Na de eerste barsten in de Muur grijpen zijn ouders hun kans en vluchten uit het Oost-Duitse Gera. In hun gedachten was de kans nog groot, dat de opening van het IJzeren Gordijn iets tijdelijks zou zijn. Waren eerdere hoopvolle veranderingen in het Oostblok, niet genadeloos de kop in gedrukt door de Russen.
Vluchten
En zo vluchten Inge en Walter het ongewisse tegemoet en rest Carl de taak het ouderlijk huis en erfgoed te bewaken. Hij weigert dat en vertrekt naar Berlijn voor een onzeker bestaan in het ontwakende Oost-Berlijn. Hij sluit zich aan bij een licht criminele bende, die zich bezighoudt met het kraken van leegstaande woningen, waarvan er dan zoveel zijn in de wijk Kreuzberg en andere activiteiten
Carl houdt zich vooral bezig met de door zijn vader achtergelaten Zjigoeli, een soort Lada en metselwerkzaamheden in de gekraakte panden. En zijn relaties, waaronder die met Effi uit Gera. Het is een wonderlijk chaotisch gezelschap, kleurrijk, dat zeker. Maar onderwijl kun je op je klompen aanvoelen, dat het geen partij is voor het oprukkende kapitalisme van de vastgoedmaffia.
Literair hoogstaand
Nog immer kun je uit Berlijn berichten vernemen over de strijd voor betaalbare woonruimte. Stern 111 is een prachtig uitgangspunt in het begrip van die strijd, die zo anders verloopt als in andere Westerse steden. Dit is literatuur, zoals het zou moeten zijn. Literair hoogstaand, boven het persoonlijke en regionale uitgetild en tegelijkertijd belangrijk voor het begrip van het heden. Voor wie nog ambities heeft in die richting, het kan en er gebeurt nu genoeg. Al zul je even moeten wachten aleer je eet hoe het uitpakt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
