Geschreven letters in een verhaal bewaren de historie
[Recensie] Enschede, 1907. Weduwnaar Janus Warrink is al jaren knecht en chauffeur van het gezin van de Joodse textielfabrikant Goedmoedt. Janus’ zoontje Janneman is bevriend met Goedmoedts dochtertje Sara, maar als de Goedmoedts dat niet langer gepast vinden komt er een einde aan hun vriendschap. Janneman en Sara zien elkaar pas weer terug als zij studeert en hij als wever in Goedmoedts fabriek werkt. Terwijl de spanningen tussen de textielarbeiders en de fabrikanten oplopen worden ze verliefd. Hun leven verandert drastisch als de Tweede Wereldoorlog zich aandient. De leiding van de textielfabriek komt in handen van een Duitse bewindvoerder en in april 1942 krijgt de fabriek de opdracht om 569.355 Jodensterren te vervaardigen. Generaties later worstelen beide families nog altijd met de ontwrichtende gevolgen van deze opdracht. In Stof tot zwijgen, een roman gebaseerd op ware feiten, brengt Mariska Tjoelker de werelden van de Joodse familie Goedmoedt en de arbeidersfamilie Warrink op indringende wijze tot leven.
Fabrieksleven
Opnieuw een verhaal over de oorlogstijd die boodschappen bevat die bewaard moeten blijven, dat mij als lezer meenam naar de textielfabrieken en de harde realiteit in de oorlog. Het verhaal is vlot geschreven en bevat een mooi evenwicht tussen het verleden en het nu. Je duikt als lezer mee met het kleinkind van Janus op zoek naar het verleden en haar hechte band met haar grootvader. In de hoofdstukken tijdens de oorlog beleef je de liefde tussen Sara en Janus en doorheen het harde leven in de fabriek. Tijdens het lezen zie je gewoon de ‘spoelen’ met garen voor me bewegen. Zo sterk neemt het verhaal je mee.
Het hoofdstuk rond de opdracht om Jodensterren te maken bezorgde me toch wel wat kippenvel. Wat moet het wreed geweest zijn om dit te moeten dragen en de stempel ‘Jood’ te krijgen, dan sta je even stil als lezer. Wat als dit vandaag de dag zou gebeuren mocht een bepaalde groep gelovigen plots een ‘symbool’ op de kleren moest dragen om duidelijk te maken: “Pas op! Jij hoort hier niet of jij bent een…”, vreselijk!
Het is een verhaal uit de geschiedenis dat iedereen zou moeten lezen om die werkelijkheid die er toen was nooit meer te vergeten.
Geschreven letters in een verhaal bewaren de historie, maar wanneer je het als persoon leest zit het gebeuren in je hart en laat je het niet meer los. Vertel dit het verder aan je kinderen om de harde waanzin van Hitler en het gemis van vele Joden voor altijd te bewaren.
—
Eerder verschenen op Boekensite Gent
