Een ongeïnspireerd verslag van een midlifecrisis
[Recensie] Van Paolo Giordano las ik het indrukwekkende De eenzaamheid van de priemgetallen en recent het eveneens meeslepende De hemel verslinden. Beide boeken met een eigen verhaal en interessante personages. Echte fictie dus. Ook verschijnen in de Italiaanse kwaliteitskrant Corriere della Sera met enige regelmaat journalistieke stukken van Giordano’s hand waaruit zijn maatschappelijke betrokkenheid blijkt. Genoeg aanleiding om diens nieuwste, als roman geafficheerde boek met de intrigerende titel Tasmanië te gaan lezen.
Sterk autobiografisch
Tasmanië vertoont direct vanaf het begin zeer sterke autobiografische trekken doordat een schrijver opgevoerd wordt die worstelt met het boek dat hij wil schrijven. Dat voorspelt geen verhaal met spanning en sensatie. Deze indruk van de autobiografische inslag was zo sterk dat ik eerst de indruk had dat het om een memoir ging in plaats van een roman. Of wat Allan Massie in The Scotsman onlangs beschreef als “a piece of scarcely disguised journalism” (https://www.scotsman.com/arts-and-culture/books/book-review-hotel-milano-by-tim-parks-4003015), een nauwelijks verholen stuk journalistiek, iets wat helaas nogal eens voorkomt in de moderne literatuur. Ik geef de voorkeur aan een boek met een goed gecomponeerd verhaal en een plot waarin alle elementen bijdragen aan een thema. In Tasmanië is dat duidelijk niet.
Klimaatonderzoeker
In eerste instantie gaat het over een schrijver die worstelt met boek (over de atoombom) dat hij wil schrijven. Vervolgens blijkt dat hij ook huwelijksproblemen heeft door onmogelijkheid een kind te krijgen. De communicatie tussen hem en zijn vrouw verloopt uiterst moeizaam. Uit het niets duikt (voor de lezer) dan opeens een kind uit een eerdere relatie van de vrouw van de schrijver op. Intussen maakt de schrijver kennis met een beroemde klimaatonderzoeker waar hij een onduidelijk soort vriendschap mee sluit. Op een gegeven moment wordt deze onderzoeker gecanceld, omdat hij een lezing geeft die dwars tegen de geldende diversiteitscultuur ingaat. Verder ontmoet de schrijver regelmatig zijn studievriend Giulio die in scheiding ligt en vecht om voogdij van zijn zoontje met zijn ex. Allemaal geen vrolijke onderwerpen. Alleen het verhaal van klimaatonderzoeker heeft het in zich om echt interessant te worden, maar speelt uiteindelijk slechts een bijrol in het boek. Wat hebben de verschillende verhalen met elkaar te maken? Het is mij niet duidelijk, kennelijk is het voldoende dat het in het leven van Giordano ‘echt gebeurd’ is? Maar echt gebeurd is zoals we van Gerard Reve weten geen excuus.
Angstige, passieve man
De ik-figuur laat zich kennen als een angstige, passieve man die geplaagd wordt door twijfel, schuld en schaamte. Geen vrolijke Frans. Hij lijkt teleurgesteld te zijn in alles en lijdt ook onder de spanning ten gevolge van de golf aanslagen die door Europese hoofdsteden trekt. De apocalyptische sfeer leidt ertoe dat sommigen, zoals de klimaatwetenschapper, nadenken over een plek om naartoe te vluchten als de chaos echt uitbreekt. Hij kiest voor Tasmanië als de beste plaats om te overleven in een ten onder gaande wereld. Hoe en waar te overleven lijkt daarmee het thema van het boek te zijn, wil de titel tenminste ergens op slaan. Maar de verschillende verhaallijnen dragen maar weinig aan het thema bij.
De relaties van de auteur met ’vrienden’ zijn weinig gepassioneerd, je vraagt je af waarom het eigenlijk zijn vrienden zijn. Aan het eind vindt de auteur een (mijns inziens nogal sentimentele) andere, tweede verklaring voor het waarom van wat hij geschreven heeft. Geloof ik die verklaring? Nee, in ieder geval niet voor de meeste van de verhalen die hij in het boek heeft opgenomen.
Verzorgde schrijfstijl
Positief punt is de verzorgde en zeer leesbare schrijfstijl van de auteur die maakt dat je het boek ook op momenten dat de inhoud je niet erg boeit toch niet weglegt. Humor en zelfspot ontbreken op een heel enkel moment na echter geheel. Er is eerder sprake van zelfbeklag.
Het hele boek laat zich lezen als een vertwijfeld zoekproces van de ik-figuur naar een zinvolle koers in zijn leven (en een onderwerp voor een nieuw boek). Dat levert niet per se een interessante leeservaring op. Waarom een zo sterk op de autobiografie gestoelde tekst een roman genoemd wordt is mij niet duidelijk. Tasmanië is in ieder geval niet het boek dat ik als eerste zou aanraden wanneer je met het literaire werk van Paolo Giordano kennis zou willen maken. Hij heeft andere, veel interessantere boeken geschreven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
