Taal van toen
Rogier Proper heeft een fascinatie voor taal. Klanken intrigeren hem en hij vertelt dat juist het – soms herhaaldelijk – uitspreken van klanken deze tot leven laat komen. Er gaat dan een wereld van taal leven. De basis van dit boek werd gelegd in de productie van een t-shirt waar mooiklinkende woorden op werden gedrukt. Rogier Proper werd gevraagd om die woorden aan te dragen en daar in een blog iets over te vertellen. Dat materiaal is in dit boek verzameld en uitgebreid.
Woord van het jaar
Vooral het eerste deel Verdwijnende en verdwenen woorden is voor mensen boven de 60 jaar – maar wellicht geldt het ook wel voor 50 plussers – een feest van herkenning. Deze verzameling woorden laat zien hoe levend taal is: voortdurend in ontwikkeling. Aan het eind van elk jaar wordt immers ‘het woord van het jaar’ gekozen en dat omschrijft vaak iets actueels zoals graaiflatie in 2023. Een prachtig bedacht woord dat kort en krachtig een bedenkelijke tendens omschrijft. In 2022 was klimaatklever het woord van het jaar en dat beeld van die man op tafel in een talkshow kennen we nog wel. Prikspijt was het woord van 2021 en dat herinnert ons aan de tijd dat corona onze samenleving bepaalde en de vraag of je je wel niet liet inenten een grote rol speelde.
Woorden van toen
Er zijn vele woorden die ik mij als jongen/ jongere nog wel herinner omdat ik ze zelf ook gebruikte of in mijn omgeving hoorde maar die nu gedateerd klinken en mogelijk door jongeren van nu niet eens meer worden begrepen.
Wat is bijvoorbeeld een bakvis? Opvallend is het grote aantal scheldwoorden zoals bijvoorbeeld belhamel, dat echt klinkt als een woord uit grootmoeders tijd. Iemand kan ook een flapdrol, een flierefluiter, een geitebreier of een oelewapper zijn. Het zijn alle vier geen complimenten, dat voelen we wel aan, maar welke gevoelswaarde hebben deze woorden nu eigenlijk? Een kwajongen is natuurlijk wel duidelijk maar wie gebruikt dat ouderwets klinkende woord nog?
In mijn jeugd sprak je over een mokkel en een nozem maar wie bedoel je daarmee? Wie weet in onze digitale tijd nog wat een draaitafel is en wat is eigenlijk een drollenvanger? Het is maar een greep uit de rijke verzameling van woorden.
Wat een rijwiel is, weten we natuurlijk wel maar behalve in formele taal hebben we het altijd over een fiets en die moet je tegenwoordig specificeren in soorten, van een ‘gewone’ fiets tot fat-bike.
Zo zijn er vele fraaie voorbeelden van gedateerde maar bloemrijke taal die de moeite waard is om toch enigermate in ere te houden. Woorden als honnepon, mafketel, pierewaaien, sapperloot, schobbejak, slampamper, troela en tuthoela zijn gewoon té leuk om niet meer te gebruiken.
In het tweede deel “Bijvangst” zijn “andere bijzondere en mooie woorden” verzameld. Hier is wat mij betreft de herkenning aanmerkelijk minder. Mooi is hier het woord vaarwel dat echter wat negatief wordt omschreven. Niet terecht vind ik want het is een goed gemeende wens die – als je over het woord nadenkt – een rijke inhoud heeft.
Rogier Proper is journalist en scenarist van onder andere de tv serie Goede tijden, slechte tijden.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
