40 jaar oorlogsverslaggever
[Recensie] Al jong werd Hans Jaap Melissen tot oorlog aangetrokken. In dit boek Van oorlog ga je houden gaat hij op zoek naar wat mensen uit oorlog leren en hoe ze die ervaren. Oorlog verandert mensen en versterkt hun gevoel van verantwoordelijkheid en hun doorzettingsvermogen. Het is een intense gebeurtenis die de onderlinge verbondenheid ten goede komt, een gevoel dat bij thuiskomst van soldaten vaak ontbreekt.
Melissen vertelt over 9/11 en zijn aanwezigheid op Ground Zero en voelt zich daar een ‘journalistieke ramptoerist’. Treffend zijn de impressies van Afghanistan, het landschap en de gebeurtenissen die hij daar meemaakt.
Er is afstand tussen de journalist die ter plekke in een oorlog staat en naar bevind van zaken handelt en de redactie in Nederland die deze situatie niet altijd kan invoelen en daar dan anders over oordeelt.
Ín de oorlog
Dit boek Van oorlog ga je houden brengt de lezer dicht bij en zelfs ín de oorlog want via de verhalen van Melissen komt die oorlog in al z’n gewelddadigheid echt op je af. De verhalen gaan dan ook over mensen in bedreigende omstandigheden waar de dood altijd op de loer ligt en onverwacht kan toeslaan.
Melissen vertelt ook wat de kijker thuis op tv niet ziet: dat een journalist voor z’n imago soms een kogelwereld vest aantrekt terwijl dit wat de veiligheid betreft op dat moment echt niet nodig is. Hij is ook eerlijk: “Vanuit journalistiek oogpunt is dit een geweldige oorlog (= Libanon 2006) om bij te zijn. Elke dag dient zich een nieuw verhaal aan” (p. 128). Daar staat tegenover dat de dood van andere journalisten confronterend is en bepaalt bij het gevaar van dit werk.
Oorlog is nog steeds overwegend een mannenzaak met fysieke agressie en mensen die kunnen streven naar de status van de held die thuis wordt onderscheiden en dat heeft ook een pr-effect.
De laatste hoofdstukken gaan over de oorlog in Oekraïne: “Voor miljoenen Oekraïense burgers is in een dag, in een toespraak van Poetin, hun leven op zijn kop gezet” (p. 242). Melissen is de enige Nederlandse reporter die daar permanent aanwezig is en zijn impressie van Kyiv is aangrijpend.
In dit boek komt naar voren wat je niet zou verwachten: dat mensen in een tijd van oorlog opmerkelijk positief zijn en bij het wezen van ons menselijk bestaan worden bepaald.
Van oorlog ga je houden is in zekere zin een modern geschiedenisboek omdat vele actuele oorlogen van de laatste 40 jaar voorbij komen. Het boek is overzichtelijk in tijdvakken ingedeeld, vanaf 1983 tot 2023. Daar tussen staan thematische beschouwingen, waarin Melissen in gesprek is met rebellen, veteranen als Marco Kroon, hulpverleners, onderzoekers, psychologen en psychiaters.
Hans Jaap Melissen is journalist en begon bij radio Utrecht en ging vervolgens naar Radio Nederland Wereldomroep. Daarna heeft hij bij bijna alle publieke omroepen gewerkt. Ook schrijft hij voor Vrij Nederland en Trouw. Voor zijn journalistieke werk heeft hij diverse onderscheidingen ontvangen, waaronder in 2022 de Ereprijs journalist van de vrede, van het Humanistisch Vredesberaad.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
