Foto’s vol nostalgie
[Recensie] De foto’s in dit boek Vergeten Nederland zijn gemaakt tussen 1880 en 1920, de periode die ‘fin de siècle’ of ‘belle epoque’ wordt genoemd. De foto’s zijn nu ingekleurd maar behouden hun oorspronkelijke sfeer omdat de kleuren van een ingetogen karakter zijn en daardoor het historische karakter van het zwart/wit origineel niet aantasten. Zo blijven de kleuren dienstbaar aan de authentieke foto.
Bij iedere foto is een uitgebreide toelichting waarbij de foto in zijn historische maatschappelijke context wordt geplaatst. Daardoor is het niet alleen een prachtig fotoboek maar is het ook informatief over het dagelijks leven van ruim honderd jaar geleden. We leren de mensen kennen in hun tijd.
Het is niet de bedoeling van Gerard Kamp om een omvattend chronologisch overzicht van deze periode te geven. Maatschappelijke, culturele en politieke gebeurtenissen worden niet belicht want het gaat in Vergeten Nederland om mensen in hun dagelijks leven. Dat is dan ook de grote charme van dit boek. Er is een korte historische en kunsthistorische inleiding en er wordt uitgebreider stilgestaan bij ontwikkelingen in de fotografie. In 1908 was er in het Stedelijk Museum in Amsterdam de ‘Internationale tentoonstelling van fotografische kunst’, een teken dat fotografie in de belangstelling stond en op waarde werd geschat. Ook de werkwijze van Gerard Kamp wordt uitgelegd.
Aan het inkleuren van foto’s gaat historisch onderzoek vooraf om dit verantwoord te kunnen doen al blijft er ook speelruimte voor artistieke vrijheid. Door de kleur komt het verleden dichterbij en zijn we beter in staat om ons in de toenmalige omstandigheden te verplaatsen.
Oudekerksplein
Een prachtige sfeervolle foto is die van drie vrouwen op het Oudekerksplein in Amsterdam die praten over de prijs van het brood. De foto is genomen tussen 1907 en 1914.
Typisch tijdgebonden is de foto van de waterwagen in Haarlem. In 1918 hadden nog niet alle huizen waterleiding en konden mensen een emmer water kopen. Ook de schelpenvisser bij Egmond aan Zee is echt een beeld van een eeuw geleden. De foto is gemaakt in 1904. Ook de paardentram typeert het toenmalige leven evenals de badkoetsen bij Zandvoort uit 1910 die met badgasten de zee inreden. Zij kleedden zich dan in de koets om. In de 19e eeuw begon het strandtoerisme zich te ontwikkelen.
Bijzonder sfeervol is de foto uit 1904 over een dubbele pagina met de hoek van de Nieuwmarkt en de Geldersekade in Amsterdam. Opvallend is hier de verkoop vanaf handkarren en de kleding die mensen dragen: mannen naar gelang hun stand een pet of hoed, vrouwen hebben een schort voor.
Op het Damrak zien we in 1904 kinderen aan het werk. De kinderwet van Van Houten verbood weliswaar fabrieksarbeid voor kinderen tot 12 jaar maar dit werk was blijkbaar wel toegestaan. Arbeidswetten in 1889 en 1909 brachten verdere verbeteringen in de arbeidsomstandigheden aan.
Schitterend is de foto met vier jongetjes in Broek in Waterland uit 1904. Twee jongens dragen klompen, de anderen hebben schoenen aan en dat duidt op hun milieu en welstand. De foto van de klompenmaker in Wijk bij Duurstede, gemaakt tussen 1910 en 1920, is ook typerend voor die tijd.
De armoedige omstandigheden waarin veel mensen toen leefden, komt naar voren in de foto met drie kinderen die in een bedstee in de schuur liggen evenals een krotwoning in Amsterdam uit 1899. De beschrijving van een arts van de omstandigheden daar is bijzonder ernstig. Wibaut was namens de SDAP in 1907 de eerste wethouder voor volkshuisvesting in de Amsterdamse gemeenteraad.
Dit boek Vergeten Nederland biedt zo een prachtig tijdsbeeld en laat mensen met hun kleding, de gebouwen van destijds, de straten en het vervoer zien. De meeste foto’s stralen de sfeer van ‘die goeie ouwe tijd’ uit maar er zijn ook foto’s met schrijnende armoede waar niemand naar terug verlangt.
Gerard Kamp is colorist: hij kleurt historische foto’s in. Hij werkt voor galaries en musea en werkt samen met de coloristen Marina Amaral en Olga Shirmina. De teksten in Vergeten Nederland zijn van de historici Jan Brouwers en Marjolein van Pagee.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
