Zoektocht naar familieverleden
“Verloren. Op zoek naar zes van de zes miljoen is het verslag van een duizelingwekkende speurtocht naar, of eerder: een gestructureerde val in het verleden, op zoek naar de gezichten van Sjimiël Jäger, zijn vrouw Ester, en hun dochters Lorka, Frydka, Ruchele en Bronia, aan de hand van ooggetuigenverslagen en een rits bezoeken aan overlevenden van de slachtpartijen in Bolechow en andere Poolse gemeenschappen – de beruchte ‘Aktionen waarbij miljoenen joden in Oost-Europa omkwamen” (p. 10), aldus Roxane van Iperen in haar voorwoord. In dit boek “… bouwt hij een klein, particulier monument voor deze zes mensen, dat tegelijkertijd inzicht biedt in het grote en extreme lijden van de Shoah, met name in Oost-Europa”(p. 11).
Minitieus onderzoeksverslag
In beeldende taal doet Daniel Mendelsohn verslag van zijn ervaringen die een aantal jaren in beslag nemen en waarvoor hij tal van – verre – reizen heeft afgelegd. Hij wil graag het verhaal weten van de “zwijgende foto’s”. Geleidelijk komen flarden informatie in ontmoetingen en gesprekken naar voren.
Het verhaal voelt mysterieus aan doordat er steeds meer licht op het verleden valt waarin herinneringen bij mensen boven komen drijven. Aanvankelijk vindt het onderzoek via internet plaats en daarna volgen her en der vele persoonlijke contacten. ier tussendoor zijn er soms vrij uitgebreide beschouwingen over diverse passages in de bijbel en de Joodse religie.
Uitgebreid wordt de sfeer van ontmoetingen getekend en worden mensen getypeerd in hun leefomgeving. Het familiegeheim intrigeert Daniel Mendelsohn en laat hem niet meer los en telkens wanneer hij weer iets meer te weten komt van wat zich in de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld, gaat hij verder zoeken op dat spoor. Het is “… net zo goed een soort schuldgevoel als nieuwsgierigheid, net zo goed een verlangen om te weten wat er echt met hen was gebeurd, tot in ieder detail dat er nog maar viel te achterhalen, dat me er uiteindelijk toe aanzette om terug te gaan”(p. 95).
Aktionen in Bolechow
Zo hoort Daniel meer over de Aktionen in Bolechow in 1941 waarvan zijn familie het slachtoffer is geworden en zo krijgt de geschiedenis van zijn familie geleidelijk meer vorm.
Hoewel Daniel de ruimte neemt om dit verhaal te vertellen – het boek is best omvangrijk – is het voor de lezer wel boeiend om te lezen, al zijn de soms lange passages over de bijbelverhalen misschien niet voor iedere lezer even interessant en relevant in relatie tot het familieonderzoek.
Opvallend is de intense betrokkenheid van Daniel Mendelsohn bij de geschiedenis van de Holocaust die zijn familie heeft geraakt en zijn enorme volharding om de feiten te achterhalen en daarin tot het uiterste te gaan omdat elk detail van waarde is en het verleden meer aanzicht geeft. Hij vraagt dan ook door in gesprekken, kijkt aandachtig om zich heen en beschrijft zorgvuldig de mensen die hij ontmoet. Zo wordt zijn kennis van wat zich destijds heeft afgespeeld steeds meer ingevuld en ontstaat er een gevoel van rust dat de contouren van het bittere verleden duidelijk zijn geworden.
Verloren is een intrigerend boek met een vrij langzaam verloop dat van de lezer wellicht enig geduld vraagt maar door de wijze waarop de gebeurtenissen worden beschreven wel blijft boeien omdat de lezer wordt meegenomen in de zoektocht naar het verleden.
De eerste druk van Verloren verscheen in 2007, de 5e uitgebreide druk verscheen in 2023 en heeft zwart/wit foto’s. Het boek kreeg lovende kritieken van Elie Wiesel en Maarten ‘t Hart. Daniel Mendelsohn is literatuurcriticus, vertaler en classicus. Hij is docent bij het Bard College in New York. Van hem verscheen eerder Pijn en genot.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
