Tentoonstelling Vermeer
[Recensie] “De intieme ingetogenheid van zijn werk doet de tijd even stilstaan in een wereld waarin zo veel op ons afkomt” zegt Taco Dibbits, hoofddirecteur van het Rijksmuseum in Amsterdam. Misschien is dat ook wel de aantrekkingskracht en het geheim van Vermeer. Het zijn beelden uit een lang vervlogen tijd waarin het leven kleinschaliger en gemoedelijker lijkt te zijn. Het zijn – ogenschijnlijk, want er was ook schrijnende armoede – romantisch ogende beelden uit een wereld waar we vandaag misschien wel eens naar verlangen.
Alle 37
Het boek Vermeer presenteert alle 37 schilderijen van de tentoonstelling die momenteel in het Rijksmuseum te bezichtigen is, althans voor wie tijdig een kaartje heeft weten te bemachtigen én dan door de mensen met hun fotograferende iphones een blik op de vaak betrekkelijk kleine schilderijen kan werpen. In dit boek worden vele details van de schilderijen uitgelicht zodat de lezer waarschijnlijk meer ziet en dichterbij kan komen dan degene die naar de tentoonstelling gaat.
De schilderijen zijn in chronologische volgorde afgebeeld. Gebruikt materiaal, afmeting, jaartal en het museum waar het schilderij zich bevindt, worden vermeld. Vermeer maakte gemiddeld twee schilderijen per jaar.
Zijn levensloop wordt beschreven evenals de historische context van de tijd waarin hij leefde. De bijdragen zijn rijkelijk geïllustreerd met details van de 37 schilderijen en vergelijkbare werken van andere schilders uit de tijd van Vermeer evenals kaarten van de stad Delft. Interessant is de uitgebreide boedelinventaris die zicht geeft op de welstand van Vermeer en de door hem vervaardigde schilderijen.
“Een en al oog”
Het boek Vermeer staat ook stil bij de maatschappelijke positie van Johannes Vermeer, zijn gezinsleven, hun levensovertuiging, hun leefwijze en hun woningen maar ook bij de techniek van zijn schilderkunst. Zijn werken vallen op door het licht want Vermeer was “een en al oog”.
In diverse bijdragen wordt stilgestaan bij de genres die Vermeer schilderde: bijbelse voorstellingen, stadsgezichten, interieurs. Andere bijdragen staan stil bij de functie van vensters die een verbinding vormen tussen binnen en buiten. Alle schilderijen worden zo uitgebreid beschreven.
Een bijzondere plaats neemt het schilderij ‘De schilderkunst’ in dat niet in opdracht werd gemaakt maar diende als demonstratiemodel in zijn atelier.
De Nederlandse kunsthistoricus Pieter Swillens zegt over het werk van Vermeer: “Het is de grote verdienste van Johannes Vermeer dat hij de eerste was die opmerkte dat de kleuren en intensiteit van de schaduwen nooit uniform zijn maar sterk gedifferentieerd en dat ze afhankelijk zijn van en bepaald worden door de aard en sterkte van het licht, de omringende kleuren en door tal van andere verschijnselen. Hierin was hij zijn tijd ver vooruit. Het was een van de belangrijkste ontdekkingen op het gebied van de schilderkunst in de 17e eeuw”(p. 268 – 269).
Dit boek Vermeer bestaat naast de bijdragen van de redactieleden uit bijdragen van zeven auteurs, een internationaal team dat onderzoek doet naar het leven en werk van Johannes Vermeer.
Pieter Roelofs is hoofd schilderijen en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum. Hij heeft als specialisatie de 17e eeuwse schilderkunst en is hoofd van het onderzoeksteam van De Nachtwacht. Gregor Weber is hoofd beeldende kunst van het Rijksmuseum.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
