Eerbetoon
Andrée De Jongh smokkelde tijdens WO II honderden Britse militairen van Frankrijk naar Spanje. Een klein boekje betoont haar verdiende eer.
[Recensie] “Nooit had ze zo intens geleefd,” schrijft Tim Van Steendam over verzetsstrijdster Andrée De Jongh die begin jaren 1940 de spil was achter de Komeetlijn, het traject doorheen de Pyreneeën waarlangs uiteindelijk 288 Britse piloten, 394 soldaten en ongeveer honderd burgers vanuit bezet Frankrijk naar Spanje werden geleid, kronkelend door de bergen en zo recht mogelijk door de Bidassoa-rivier die eiste dat je je kleren rond je hoofd bond om ze droog te houden wanneer je de overzijde probeerde te bereiken. Ze hield eraan haar ‘pakketjes’ persoonlijk te begeleiden, vaak helemaal vanuit België, om ze netjes af te leveren op de Britse ambassade in het Baskische Bilbao.
Vrijheid
In de zomer van 2022 vatten Tim Van Steendam en Dany Neudt na het drinken van een paar Duvels op een Gents terras het plan op om een boekenreeks op te zetten waarin ze de WO II-verzetsdaden van een aantal gewone burgers centraal zouden stellen, Helden van het Verzet. Een zot plan leek het aanvankelijk, maar het lukte. De weg naar San Sebastian, waarin de exploten van Andrée De Jongh, en dan vooraal de tocht die ze in november 1942 maakte centraal staan, is het eerste deel. Ze begeleidde toen twee piloten naar de vrijheid, een Londense en een Australiër uit Perth, de een neergehaald boven Nederland, de ander in de buurt van Mechelen.
Meer dan het gefictionaliseerde verhaal van de uitputtende tocht tussen de bergpieken wil het boek een beeld geven van een jonge vrouw die in het verzet een doel vond in het leven. De Jongh was de dochter van een schooldirecteur uit Schaarbeek die in het begin van de oorlog als verpleegster naar het Brugse Sint-Janshospitaal trok om er de gewonde Belgen en Britten te verzorgen – en deze laatsten ook toen al mits een achterpoortje naar hun vaderland te loodsen. Haar grote voorbeeld daarbij was Gabrielle Petit, die tijdens WO I Britse soldaten via het neutrale Nederland terug naar huis hielp, een daad die haar op haar 23e voor het vuurpeloton deed belanden.
Bijzonder interessant wordt het wanneer Van Steendam uitweidt over de Britse piloten die voor de oorlogsinspanning uiterst belangrijk waren – en duur, want in ieder van hen was een opleiding geïnvesteerd ter waarde van 15.000 pond. Puur goud waren ze, en dus kregen ze een overlevingspakketje mee op hun vlucht boven België: een summiere kaart, in hun bovenste knoop een klein kompas en de raad om in een noodgeval een vrouw aan te spreken, omdat vrouwen mindere geneigd waren tot collaboratie dan mannen. Het zijn dergelijke details die van De weg naar San Sebastian een te koesteren kleinood maken, naast de gedachte aan die kleine helden van het grote verzet natuurlijk.
—
Eerder verschenen in Knack
