Verliefdheid en andere ellende
Mineke Schipper bewijst het maar eens weer: het schrijven van een roman en het doen van wetenschappelijk onderzoek, zijn twee volkomen verschillende dingen. Veel romanschrijvers maken de fout om de lezer te gaan storen met hun feitenkennis wanneer ze een boek schrijven. Soms is dat ijdelheid, soms gewoon goedbedoelde pogingen om een ‘interessant’ boek te maken, maar voor lezers is het meestal buitengewoon irritant.
Schipper is zelf literatuurwetenschapper aan de Universiteit van Leiden. Het prettige is dat ze haar ongetwijfeld imponerende kennis over de literatuur heeft ‘thuisgelaten’ en gewoon een goed verhaal heeft opgeschreven. Vogel valt, vogel vliegt is een boek dat vanaf de eerste bladzijde pakt. Verhaallijn, toon en taalgebruik zijn niet alleen prettig maar ook prikkelend, interessant en bovengemiddeld.
Het boek draait in feite om de relatie tussen Laura Hulswet en haar man Robert Vogel. De twee ontmoeten elkaar als Laura nog een tiener is, en zijn vanaf dat moment samen. Het is een goede, sterke liefde, die – zoals dat in een mensenleven nou eenmaal vaak gebeurt – op een bepaald moment op de proef wordt gesteld wanneer Robert een collega-fotograaf ontmoet, Stella, met wie hij ook een relatie krijgt..
Robert is een eerlijk man: hij vertelt Laura van zijn liefde voor Stella. Laura doet aanvankelijk alsof ze blij is dat Robert een nieuwe vriendschap heeft kunnen sluiten. Maar dat verandert als ze zich realiseert dat dit geen vriendschap maar concurrentie voor haar betekent – een andere vrouw, die ook van haar man houdt.
Daarmee beginnen de vragen over de liefde – over de exclusieve, monogame liefde. Over de mogelijkheid er twee grote liefdes naast elkaar op na te houden. Die vraag lijkt Schipper negatief te beantwoorden. Wanneer de intolerantie van Laura jegens Roberts vriendschap met Stella te groot wordt, maakt Stella een eind aan de relatie.
Het boek lijkt op het eerste gezicht de zoveelste roman over een driehoeksverhouding. De verrassende opzet van het boek en de manier waarop de lezer het verhaal langzamerhand ontdekt, maken het echter toch de moeite van het lezen waard, al was het maar omdat de lezer het verhaal bij stukjes en beetjes, en niet in chronologische volgorde te weten komt.
Het boek begint namelijk bij de voortijdige dood van Robert. Vooral die eerste pagina’s en de scène dat Laura de ziekenhuiskamer van Robert binnenkomt waar ze onverwacht Stella vindt, zijn zeer sterk.
De tweede component die het boek meerwaarde geeft, is de historisch-politieke achtergrond waartegen het boek speelt. Laura en Robert hebben elkaar leren kennen tijdens de Vietnamoorlog en wanneer Laura na de dood van Robert op reis gaat en daar een collega-onderzoeker ontmoet met wie ze vriendschap sluit, staat de oorlog in Irak centraal. Jammer is wel, dat Schipper vooral gangbare Nederlandse clichés en opvattingen over de rol van de Verenigde Staten in de wereldpolitiek herhaalt. Zoals Laura (lees: Nederland) destijds tegen de Vietnamoorlog was en meende dat de Amerikanen zich schuldig maakten aan koloniaal westerse dominantie, zo doet Laura (lees: Nederland) dat nu met de oorlog in Irak opnieuw.
Jammer is ook dat de zoon van haar collega-vriend pas helemaal tegen het eind van het verhaal in Irak vermist wordt. Daarmee krijgt de tegenhanger van Laura’s eigen mening over de Amerikaanse oorlogen, maar vooral ook het menselijke gezicht van de Amerikanen in hun eigen oorlog, te weinig ruimte. De vermissing had of eerder in het verhaal moeten plaatsvinden, of beter moeten worden uitgewerkt. Zoals het er nu staat, heeft Schipper het zowel zichzelf als de lezer gewoon te makkelijk gemaakt. Veel lezers zullen de manier waarop ze de Amerikaanse buitenlandpolitiek in het boek opneemt als gegeven accepteren, maar uitdagend, vernieuwend of prikkelend is het boek daarmee niet geworden.
