[Recensie] De auteur van Vriendjespolitiek, Bart de Koning, is onderzoeksjournalist. In zijn boek toont De Koning aan dat er ons land wel degelijk sprake is van fraude- en corruptieaffaires, dit in tegenstelling tot wat wij met elkaar lange tijd hebben willen geloven.
“Het onvermijdelijke gebeurde: de Tweede Kamer, die in 2013 nog nadrukkelijk stelde dat Nederland géén belastingparadijs was, stelde een ‘Parlementaire ondervragingscommissie Fiscale Constructies’ in –een lichte variant op de parlementaire enquête.”
De Koning bespreekt tal van grote en kleine fraude- en corruptiezaken in Nederland van de afgelopen decennia. Denk daarbij bijvoorbeeld aan Lockheed, de bouwfraude, Ahold, Vestia, Rochdale, de vastgoedfraude, de Panama en de Paradise Papers. De Koning plaatst in zijn boek, deze en nog vele andere, Nederlandse affaires in een breder perspectief waarbij hij bovendien uit de doeken doet hoe ze ontstaan en waarom er toch telkens weer nieuwe affaires opduiken. De Koning gaat ook niet voorbij aan het feit dat deze corruptie- en fraudezaken het vertrouwen van de burger aantasten en onthult het terugkerende verschijnsel van het zogenaamde ‘zonnekoningengedrag’. Voorbeelden daarvan zijn te vinden bij affaires als die bij Ahold en Vestia, het Havenschandaal en politicus Ton Hooijmaijers en voormalig wethouder Jos van Rey. Vaak zijn de schuldigen capabele bestuurders, die echter na vele jaren aan de top geen tegenspraak meer dulden en vervolgens ontsporen. Hoe dit gedrag valt te verklaren, te herkennen én te voorkomen, vertelt De Koning eveneens in Vriendjespolitiek.
“De publiekelijke en politieke verontwaardiging over de dubbele belastingmoraal in Nederland is begrijpelijk. Het voelt onrechtvaardig én het tast de belastingmoraal van gewone burgers en ondernemers aan.”
De Koning gaat verder onder meer in op het –momenteel zo actuele onderwerp- ‘Nederland als belastingparadijs’. In zijn boek gaat het echter voornamelijk over het grote aantal Nederlanders dat creatief schuift met inkomsten waardoor ze op een wel zeer aangename wijze hun jaarlijkse belasting indienen. Ook de huidige focus van fraudebestrijding komt in ‘Vriendjespolitiek’ aan de orde. Bij de handhaving lijkt de nadruk vooral te liggen op kleine, individuele gevallen zoals bijstandsfraude. Buitensporige middelen, zoals GPS-trackers en verborgen camera’s worden daarbij zelfs niet geschuwd. Ondanks het feit dat De Koning niet ontkent dat de bestrijding van deze vorm van fraude belangrijk is, meent de auteur dat het anders kan en moet. De focus op de kleine man betekent namelijk automatisch dat andere vormen van grootschalige fraude minder aandacht krijgen. Bij de grotere zaken wordt vooral gewerkt aan symptoombestrijding zoals het in beslag nemen van dure auto’s, terwijl miljoenen aan fraude inkomsten onbekend blijven en dat is De Koning een doorn in het oog. Hij pleit derhalve voor de inzet van honderden extra financiële rechercheurs voor de aanpak van deze ‘zware jongens’.
Niet alleen het onderwerp van zijn boek is uitermate boeiend, De Koning weet het bovendien allemaal over het voetlicht te brengen op een uiterst aansprekende manier waarbij hij een schrijfstijl hanteert die geenszins hoogdravend is en dus absoluut aantrekkelijk en intrigerend voor een groot publiek. Voor zover je de ogen nog niet open had voor hetgeen er om ons heen gebeurt, dan heeft De Koning ze met zijn Vriendjespolitiek wel geopend.
—
Eerder verschenen op Hanneke Tinor-Centi
