Het is een studieboek waar studenten politicologie of filosofie waarschijnlijk heel enthousiast van worden, maar voor de gewone lezer is dit een flinke uitdaging
[Recensie] Vaak is een boekrecensie gebaseerd op verwachtingen. In dit specifieke geval ging dat niet op; Vrijheid was mij op voorhand niet bekend. Op de overigens mooie cover staat een citaat uit de Volkskrant: ‘Prikkelend en erudiet.’ Bij dat laatste woord rijst het vermoeden dat dit boek wel eens voor een beperkte lezersgroep bedoeld zou kunnen zijn. En dat vermoeden is uitgekomen.
Vrijheid gaat niet over hoe mensen dit door de eeuwen heen hebben ervaren, maar over het begrip vrijheid; hoe werd dit gedefinieerd en wat voor invloed hadden de verschillende visies op de staatsinrichting van een land? Dat is een heel ander uitgangspunt. En dat maakt Vrijheid ook niet bepaald geschikt als leesboek: het is een studieboek waar studenten politicologie of filosofie waarschijnlijk heel enthousiast van worden, maar voor de gewone lezer is dit een flinke uitdaging. Ook wordt er verondersteld dat je over enige kennis beschikt van de politieke wereldgeschiedenis om dit boek niet na één hoofdstuk al uitgeput terzijde te liggen. Om een indruk te geven van het taalgebruik: in de inleiding staat bijvoorbeeld het volgende stukje.
‘Veel mensen beschouwen tegenwoordig hun ideeën over vrijheid als westers, als producten van een stamlijn die loopt van de Grieken en Romeinen via de achttiende-eeuwse revoluties naar het heden. Een intellectuele geschiedenis van vrijheid moet aantonen hoe we tot dit punt zijn gekomen, maar moet tegelijkertijd licht werpen op het toevallige karakter van deze traditie en de polemische claims die eraan ten grondslag liggen.’
Deze lijn van communicatie met de lezer wordt consequent voortgezet in de rest van dit pittige boek. De rode draad van Vrijheid lijkt te liggen in het gegeven dat vrijheid vroeger weinig te maken had met individuele vrijheid; het draaide om het vermogen van een volk om controle uit te oefenen op de regering. In de oudheid debatteerden en filosofeerden latere beroemdheden zoals Plato al over de voor- en nadelen van democratie. Ook worden veranderingen in visie, door bijvoorbeeld de opkomst van religies en de renaissance, tegen het licht gehouden.
De Dijn is hoogleraar moderne politieke geschiedenis, beschikt over een enorme hoeveelheid kennis en heeft duidelijk vele teksten bestudeerd alvorens dit lijvige boek te schrijven, gezien de 63 pagina’s voetnoten achterin. Toch heeft dit verhaal me niet kunnen boeien en sterker nog, heb ik veel moeite moeten doen om het überhaupt uit te lezen (waarbij ik niet de indruk wil wekken alles begrepen te hebben).
Het is een hele prestatie als je met een geschiedenis over politieke vrijheid een boek van 464 pagina’s weet te schrijven. Maar als leesboek is het gewoon niet geschikt. Ik kan dan ook niet meer dan 2 sterren geven voor Vrijheid.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
