Wat waanzin aanricht
Zo’n titel kan niet anders dan zijn schaduw vooruit werpen. ‘Wat gaat er gebeuren,’ vroeg ik me tijdens het lezen steeds af. De dreiging van de aangekondigde moord hangt over het verhaal. Aanvankelijk is er weinig aan de hand, maar gaandeweg wordt het grimmiger.
Waarom ik mijn moeder de hals doorsneed is de debuutroman van Nadia Dala, een Vlaamse journaliste die onder meer voor Canvas-tv gewerkt heeft. Zij is de dochter van een Vlaamse moeder en een Marokkaanse vader, net als Maria, de hoofdpersoon uit het boek. Hoewel de afkomst van Apo, de vader van Maria, niet geheel duidelijk is, doet hij wel Arabisch aan. Euphenia, de moeder van Maria, is een blanke Vlaamse schoonheid. Dit boek lijkt daarmee een soort herschreven levensgeschiedenis, een verzonnen autobiografie.
Maria is een eigenwijs meisje dat al als foetus de regie in handen wil hebben. Omdat ze geen zin heeft om te leven besluit ze om zich tijdens de geboorte te laten onthoofden door de navelstreng. Kordaat ingrijpen van ziekenhuispersoneel voorkomt dit. Eenmaal geboren heeft ze toch vrede met de situatie en koestert ze zich in de liefde van haar moeder Euphenia.
De moeder heeft de trekken van een godsdienstwaanzinnige. Als puber besluit ze het klooster in te gaan om samen te leven met God, haar grote liefde. Als God zich echter niet op haar commando aan haar openbaart is ze boos en keert teleurgesteld en in de steek gelaten het klooster de rug toe. Haar zenuwen houdt ze ondertussen in bedwang met medicijnen, Lexotan en valium. Er volgt een aaneenschakeling van affaires die ongeveer 20 jaar later eindigt als ze Apo ontmoet. Die moet wel door God gezonden zijn, ze denkt dat zijn naam een afkorting is van apostel.
Euphenia ziet Maria als de plaatvervanger van God. ‘God was tijdelijk vervangen. Ik was haar nieuwe God.’ Ze denkt daarom via gedachtegolven met Maria te kunnen praten, maar als die niet reageert op deze pogingen tot telepathie volgt een bizarre straf. Apo laat zich als vader ook niet onbetuigd, maar Euphenia ziet de liefde tussen vader en dochter als heulen tegen haar. Weer volgt straf. Dit keer wordt Maria, samen met haar zusje, naar Caritas gestuurd, een internaat voor verwaarloosde kinderen. ‘Nu was ik de verstotene. Voor mij was het paradijs ingestort.’
Langzamerhand wordt duidelijk dat de waanzin zich niet beperkt tot de moeder, ook Maria heeft een tik van de molen gehad. Haar grote wens is dat God haar tot een echte heldin zal maken, een Jeanne d’Arc van de twintigste eeuw. Voorlopig wordt die wens nog wel overschaduwd door haar bedplassen. In de weekenden zijn de dochters thuis en zijn ze getuige van de steeds wreder wordende seksuele uitspattingen van hun ouders. Een weinig verheffend tafereel, al met al.
Deze geschiedenis vormt de verklaring voor de aangekondigde moord. Althans, dat zal wel de bedoeling zijn, denk ik. Dat het een rauw, flets en waanzinnig verhaal is, zoiets. Dat ik gegrepen zou worden door de eenvoud en nuchterheid waarmee een wreed verhaal neergezet wordt. Bij mij werkte het niet. De neutrale toon waarmee Maria het verhaal vertelt zorgt ervoor dat de gebeurtenissen op afstand blijven. Geen moment had ik het gevoel het verhaal echt mee te maken. In de loop van het verhaal sluipt er een meedogenloosheid binnen die het onheilspellend zou moeten maken. Daar slaagt het niet in . Laat ik een voorbeeld geven. Klasgenoot Eric wordt slachtoffer van de boosaardige gymjuf van Caritas, hij krijgt spasmen, moet overgeven en barst in tranen uit. Maria keurt dat goed, want ‘Hij voldeed niet. Duidelijkheid moest er zijn’. Maar welke duidelijkheid Maria rechtvaardigt en waarom die er moet zijn wordt in het vage gelaten .
Om de uiteindelijke bizarre en groteske ontknoping van het verhaal moest ik lachen.
Dus om nou te zeggen dat het boek een volwaardig antwoord geeft op de waaromvraag uit te titel? Nee.
