De Japanse wijsheid van imperfectie
De schrijvers
[Recensie] Het Spaanse schrijversduo Francesc Miralles (1968) en Héctor García (1981) brak wereldwijd door met het boek Het thema Eindelijk aan het begrip ikigai gewend, dan nu wabi sabi. Niet te verwarren met dat scherpe groene goedje voor bij de sushi. García stond zelf met een mond vol tanden toen een interviewer hem naar de betekenis vroeg, vijftien jaar later is wabi sabi García’s levensfilosofie. Wabi staat voor rust, rustieke eenvoud en het mooie van imperfecties, sabi voor de schoonheid en sereniteit van iets ouds en het plezier dat kijken naar iets onvolmaakts geeft. Samen vormen de woorden een manier van kijken en leven vanuit het accepteren van onvolmaaktheid en vergankelijkheid, volgens de drie principes: “niets is perfect, niets is af en niets is voor altijd”. Dat overlapt met drie zen-boeddhistische “sleutels tot het bestaan”: alles is vergankelijk, het is onmogelijk onze verlangens te verwezenlijken en er is leegte, geen ego, ofwel je hoeft niks toe te voegen aan je bestaan. Dat is volgens de auteurs tegengesteld aan het Westerse denken waarin we pas gelukkig denken te zijn als we iets (bereikt) hebben en ‘stiekem’ hopen op de dag dat alles perfect en stabiel is. Maar perfectie is een illusie, stellen zij. Dat accepteren is de sleutel en leidt tot minder moeten, meer eenvoud, spontaniteit, rust en creativiteit. De uitwerking Dit weten we natuurlijk allang, want dit is het zoveelste boek tegen perfectionisme, neem de bestseller van Brené Brown (The gifts of imperfection). Hoe kan wabi sabi hardleerse westerlingen helpen? De auteurs brengen hun spirituele, boeddhistische lof op imperfectie in drie thema’s: filosofie, kunst en manier van leven. Via een gemoedelijke mix van diepgang, sprekende voorbeelden van kunstenaars en monniken, meditatieteksten, en tips, wordt langzaam het lastig te vatten wabi sabi duidelijk. Een typische wabi sabi-ervaring is een moment waarin je een vleugje droefheid ervaart in de wetenschap dat schoonheid weer verdwijnt, vluchtig is, bijvoorbeeld op een mooie avond aan zee of begrafenis. Zo’n chronisch melancholisch gevoel, wat veel kunstenaars herkennen, helpt het leven meer te waarderen, spoort aan tot empathie, zelfontwikkeling en herwaardering van kunst. Al lezende begrijp je beter waarom haiku’s een enkel (natuur)moment beschrijven, en hoe danshari – de kunst van het weggooien, met Marie Kondo als ambassadeur – ruimte geeft. Ook hoe het onvolmaakte kunst wordt, zoals in de kunstvorm kintsugi waarin je breuken in servies met goudkleurige pasta lijmt. Kernzin ‘Het mooie van onzekerheid is dat alles mogelijk is.’ Redenen om het boek niet te lezen Ze hebben het goed begrepen in Japan, kun je denken. Ware het niet – en dat heb ik van Japankenners als Paulien Cornelisse – dat de Japanse realiteit eerder tegenovergesteld is, zich kenmerkt door efficiëntie en hard werken, ‘ganbatte’. De auteurs benoemen deze spanning tussen praktijk en ideaal maar komen er ook niet echt uit. Nooit je best doen, maakt ook lamlendig, bekennen ze. Dus dan toch een streven: ‘de best mogelijke onvolmaakte persoon te kunnen zijn’. Redenen om het boek wel te lezen Dit boek ademt een opmerkelijk minder opgejaagde sfeer dan bijvoorbeeld het werkboek Vind je Ikigai. Ook daar pleiten de auteurs voor imperfectie, maar nu is het voelbaar en geloofwaardig. Vast doordat García zelf zijn luxe leven omgooide, minimaliseerde en zijn haalbare tips deelt. Het deed mij besluiten die grotere kledingkast niet meer aan te schaffen. Minder is meer. — Eerder verschenen in Trouw
