Boeiend kijkje achter het Binnenhof
Anne Vondeling, in de jaren zeventig voorzitter van de Tweede Kamer, zei eens: “Parlement en pers, spreekbuis en klankbord, microfoon en luidspreker, horen bij elkaar zoals stekker en contactdoos” (p. 11).
Ze hebben in elk geval met elkaar te maken, zou je na lezing van dit boek kunnen vaststellen maar of ze altijd onafscheidelijk bij elkaar horen, is wel aan verandering onderhevig. In dit boek is een zeker heimwee naar de tijd dat het contact tussen politici en journalisten gemoedelijker, vrijer en onbevangener was. De pers kon en mocht altijd direct contact leggen; het Binnenhof was laagdrempelig en politici stonden open voor gesprek.
Dit boek is vol met korte verhalen en anekdotes over politici en bekende journalisten, herkenbaar voor iedereen die de politiek een beetje volgt. Al lezend zullen tal van herinneringen bovenkomen.
Beïnvloedende factor
Voortdurend keert in dit boek het Binnenhof zélf terug als beïnvloedende factor. De verbouwingen van eind vorige eeuw hebben gezorgd voor verzakelijking en een letterlijk grotere afstand tussen politici onderling maar ook tussen hen en de pers teweeg gebracht. Winston Churchill wordt geciteerd die in 1943 zei: ‘We shape our buildings,and afterwards our buildings shape us’ (p. 24).
Ruud Lubbers schreef in een opstel voor de Parlementaire Persvereniging in 1991 over het belang van de wandelgangen waar ‘… méér politiek gemaakt wordt dan in de vergaderzaal zelf’. Dat wat ontoegankelijke stelsel is vervangen door “… gangen en galerijen die meer uitnodigen tot joggen dan tot wandelen. En achter de groene gordijnen valt dan niets meer ongemerkt te regelen. Integendeel, de ruimte achter de nieuwe vergaderzaal wordt gekenmerkt door grote glaswanden” (p. 76 – 77).
Er wordt in Wantrouwen in de wandelgangen nogal wat aandacht aan de invloed van het gebouw toegeschreven maar minstens zo belangrijk lijken mij de mensen zélf die in de loop de jaren veranderen van mentaliteit.
Veranderingen
Wat de schrijvers van dit boek vooral missen is het gebrek aan openheid en vertrouwen: “Er bestond het vertrouwen dat men elkaar over en weer enige ruimte moest gunnen, omdat dit uiteindelijk beide partijen ten goede kwam” (p. 68).
Die tijd is helaas voorbij: politici en journalisten gaan niet meer zo onbevangen met elkaar om. Destijds waren er geen woordvoerders en voorlichters en spraken journalisten rechtstreeks met politici. De komst van de spindoctor, die de wijze waarop iets naar buiten wordt gebracht en mensen daarin stuurt, heeft veel invloed gehad. Aan het slot is dan ook het appèl: spindoctors eruit!
Mensen zijn zélf ook veranderd: voorheen was het drankgebruik hoog in het Binnenhof én personen zijn belangrijker geworden dan het inhoudelijke verhaal. Dat maakt dat mensen eerder onder vuur komen te liggen en dat persoonlijke kwesties door de pers niet meer met de nodige goodwill worden benaderd maar onverbiddelijk naar voren worden gebracht.
Beeldvorming wordt belangrijk. Een historisch voorbeeld daarvan is Balkenende die Bos een ‘draaikont’ noemde, een imago dat hem en de PvdA nadelig beïnvloedde en dat Bos bleef achtervolgen. Standpunten van partijen moeten ‘verkocht’ worden en daarom spreekt Pieter Jan Dijkman, directeur van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA over “een gladde marketingmachine met holle leuzen” (p. 176).
Wantrouwen in de wandelgangen is een boeiende terugblik op de relatie tussen politiek en pers gedurende de laatste tientallen jaren en biedt een interessante impressie van het Binnenhof dat niet meer het karakter heeft van een ‘sociëteit’ zoals in de titel van het laatste hoofdstuk naar voren komt.
In dit opzicht weerspiegelt het Binnenhof maatschappelijke veranderingen: op tal van terreinen zijn verhoudingen zakelijker geworden, zijn de contactlijnen afstandelijker en minder toegankelijk en staan mensen er zélf ook anders in.
Jan Tromp was chef van de politieke redactie van de Volkskrant en werd vervolgens adjunct- hoofdredacteur van deze krant. Coen van de Ven begon als onderzoeksjournalist bij de Groene Amsterdammer en is daar nu politiek redacteur.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
