Boeiend palet van onze taal
[Recensie] Wat er in onze taal gebeurt? Het korte antwoord is: veel, want taal leeft, evenals mensen die deze taal spreken. Een uitgebreid antwoord staat in de bijdragen die met elkaar dit boek vormen. Ik zeg bewust ‘een antwoord’ want met andere onderwerpen zou de inhoud van dit boek weer ánders zijn terwijl het toch over dezelfde taal gaat. Daar valt namelijk veel, zeer veel, over te vertellen.
In de inleiding van Wat gebeurt er in het Nederlands?! wordt dankbaar geconstateerd:
“We mogen ons best gelukkig prijzen met het Nederlands. Die taal is namelijk verhoudingsgewijs heel goed onderzocht en beschreven: er bestaan vele grammatica’s, woordenboeken, dialectatlassen, uitspraakwoordenboeken en taalgidsen voor een heel divers publiek, er verschijnen vanaf de twintigste eeuw ieder jaar opnieuw een groot aantal proefschriften en wetenschappelijke artikelen, en er is een groot aantal digitale infrastructuren beschikbaar met oude en jonge teksten en geavanceerde zoekapplicaties” (p. 10 – 11).
De aanleiding tot deze bundel Wat gebeurt er in het Nederlands?! is het emeritaat van Nicoline van der Sijs, hoogleraar historische taalkunde van het Nederlands aan de Radboud universiteit in Nijmegen.
De bijdragen van vele Neerlandici zijn thematisch geordend in de hoofdstukken: taalverandering; grammatica; uitspraak; woorden en namen; voorschriften, advies en praktijk; idiomen, uitdrukkingen en verwerving; variatie in en om Nederland; voorbij het Nederlands.
De bijdragen zijn van overzichtelijke lengte en geschikt voor een breed publiek. Alleen de hier en daar aanwezige grafieken bevatten gedetailleerde informatie die meer voor vakgenoten is bestemd. Het zijn meestal kleine deelonderwerpen die in deze artikelen worden behandeld zoals het gebruik van de betrekkelijk voornaamwoorden dat en wat, ontwikkelingen in het taalgebruik in de bijdragen ‘jij wil – hij wilt’ en ‘veelzijdig onzijdig’, over het gebruik van het lidwoord ‘het’. De bijdrage ‘Waarom eh… zeggen we eigenlijk zo vaak ‘eh’?’ is ook bijzonder aardig. Daaruit blijkt dat we het woordje ‘eh’ maar liefst negen keer per minuut gebruiken.
De onderwerpen zijn vaak wat historisch van karakter maar er zijn ook hedendaagse artikelen zoals dat over het taalgebruik van Rutte en De Jonge. Aanleiding voor dit artikel is een uitzending van Even tot hier, waarin hun taalgebruik wordt besproken.
Persoonlijk vond ik de rubriek intermezzo bijzonder interessant. Het zijn korte bijdragen over herkenbare onderwerpen die als een wat lichtvoetiger noot door het boek zijn gestrooid al wil dat niet zeggen dat de artikelen uitgesproken zwaar zijn. Zo is er een intermezzo met de top 12 van woorden in kranten van 1950 en 2002. De lijstjes zijn sprekend: in 1950 woorden als thans, reeds, doch en millioen en in 2002 woorden als euro, EU en miljard. Boeiend en eigentijds is het intermezzo over alternatieven voor het woord ‘niets’.
Lucas Fonteyn is docent en onderzoeker taalkunde aan de universiteit van Leiden en Marten van der Meulen promoveert aan de Radboud Universiteit.
Dit boek is allereerst van belang voor Neerlandici maar ook ieder die serieuze belangstelling heeft voor onze taal.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
