Zoektocht naar de zin van het leven volgens Thomas van Aquino
[Recensie] Het hoofdwerk van Thomas van Aquino is de Summa Theologiae. Hierin onderzoekt hij onder andere wat gelukkig maakt, voordat hij schrijft over de zin van het leven. Thomas is een filosoof, theoloog en dominicaan uit Italië. Hij is één van de meest invloedrijke systematische denkers uit de middeleeuwen. In de rooms-katholieke kerk geniet hij hoog aanzien.
Thomas wilde de roepstem van God volgen en voelde zich aangesproken door het leven van armoede en onthechting, en de onderzoekende geest van de dominicanen. Volgens hem is wetenschap alleen te vinden in levende mensen, niet in boeken of gebouwen. Kennis kan worden herleid tot stevige beginselen en uit bestaande kennis kan nieuwe kennis worden afgeleid. In de tijd van Thomas was het de heersende opvatting dat de vragen over het bestaan, de eigenschappen en de werken van de christelijke God wetenschappelijke vragen zijn.
In dit boek, Wat maakt gelukkig?, een deel van de Summa Theologiae, beschrijft Thomas vijf kwesties, elk weer onderverdeeld in een aantal artikelen. Hij beschrijft in elk artikel weer een aantal bedenkingen die zijn vraagstelling onderbouwen. Vervolgens geeft hij zijn eigen visie, en daarna nog een aantal weerleggingen van zijn vraagstelling. Dat betekent dat van alle visies de voors en tegens worden benoemd, wat weer bijdraagt aan de idee dat God nooit volledig gekend kan worden, omdat Hij altijd groter is dan wat wij kunnen denken.
Vertaler Niko Schonebaum neemt na dit eerste deel de vijf zelfde kwesties om een toelichting te geven op de woorden van Thomas. Dat maakt de middeleeuwse argumenten wat beter te begrijpen, maar vergt wel wat bladeren en vergelijken door het boek.
De kwesties zijn: Het begrip einddoel, waarin bestaat de gelukzaligheid, wat is het geluk, wat is nodig voor het geluk, wat hoort erbij en het bereiken van de gelukzaligheid.
Volgens Van Dale is gelukzaligheid de overtreffende trap van geluk. Volgens Thomas is het het einddoel van de mens en is God het meest voor de hand liggende einddoel en bron van gelukzaligheid. Hij vraagt zich af of het geluk bestaat uit rijkdommen, eerbewijzen, macht, genot, de zielsgesteldheid, of één of ander geschapen goed. Zoals gezegd kan er vóór deze zaken iets gezegd worden, maar ook ertegen. Het zelfde gebeurt wanneer hij zich afvraagt of de goedgerichte wil noodzakelijk is voor gelukzaligheid en of vriendschap ervoor nodig is, of uitwendige goederen.
Hij stelt zich ook de vraag of de gelukzaligheid de mogelijkheid in zich heeft om bereikt te worden door de mens, en hoe dan wel.
Dit boek laat de onopgesmukte waarheid zien over de staat van de mens. Het is goed te lezen voor mensen die vertrouwd zijn met het wetenschappelijke denken. Thomas verwijst ook regelmatig naar andere filosofen en denkers, zoals Augustinus en Aristoteles, maar ook naar de apostel Paulus. De mens valt binnen het onderwerp van de theologie, vanwege zijn verhouding tot God. Daarom dankt de mens God voor het geluk.
Niko Schonebaum doceerde klassieke talen in het middelbaar onderwijs, was gastdocent filosofie en retorica aan de Erasmus Universiteit en Universiteit Leiden. Tegenwoordig is hij docent Literatuur en filosofie bij Stichting Landmark en oprichter en docent bij Ludens Quaerens.
—
Voor het eerst gepubliceerd De Leesclub van Alles
