Zoektocht naar het verleden van een moeder
Beste Marcel,
[Brief] Mijn moeder en ik? Ik zou u kunnen vertellen over mijn liefde voor mijn moeder. Ik zou honderden redenen kunnen aanhalen voor die onpeilbare liefde. Dat zal ik niet doen. Het zou ons te ver voeren. Misschien kan het volstaan te verwijzen naar een hit van mijn muzikale held. Arno brengt in Les yeux de ma mère een ode aan zijn moeder. In die woorden kan ik mij vinden. In die woorden klinken de echo’s van mijn liefde voor mijn moeder. Soms zegt een liedje meer dan duizend woorden. Ik hoor het liedje en ik denk aan mijn moeder. Ik hoor het liedje en ik krijg kippenvel. Onmiddellijk. Het gebeurt mij elke keer weer. Mijn moeder en ik? Twee handen op één buik.
U kan zich afvragen waarom ik u wens te onderhouden over mijn sterke band met mijn moeder. Laat mij duidelijk zijn, dit wordt niet de inhoud van deze brief. Het is enkel bedoeld als inleiding. Want ik las uw boek. Dat boek deed mij nadenken over die band. Dat boek deed mij beseffen dat die band geen evidentie is. Dat boek deed mij beseffen dat ik gezegend ben. Alleen al voor dit kostbare besef wil ik u danken. Maar dat is nog niet alles. Zoals ik al schreef, ik las uw boek. Dat boek is de reden waarom ik u deze brief schrijf.
Telefoontje
Het boek begint met een telefoontje. Daarin vertelt Cyrilla, een vrouw die u al drieëndertig jaar kent, over een babydiefstal in Amsterdam ten tijde van de Olympische Spelen van 1928. Dat kan vreemd lijken als onderwerp voor een telefoongesprek. Toch heeft Cyrilla hiervoor haar redenen. Haar moeder heeft altijd beweerd dat zij een gestolen kind is. Dat verhaal wenst Cyrilla verder uit te zoeken. Samen met de rest van het levensverhaal van haar moeder. Want dat verhaal is wankel. Dat verhaal rammelt. Langs alle kanten. Zij wenst eindelijk de waarheid te kennen. Daarom gaat zij op onderzoek. Samen met u. Miss Marple en Hercule Poirot gaan samen op zoek naar de waarheid. Naar het echte verhaal van een moeder.
Moeder en dochter hadden een goede band. Toch vertikte de moeder het te vertellen wie zij werkelijk was. De dochter kreeg het verbod te graven in de geschiedenis van haar moeder. Dat verbod vervalt na de dood van de moeder. De drang om te weten overwint haar huiver. De dochter wil weten waarom haar moeder was zoals zij was en deed zoals zij deed. De dochter beseft immers dat wij onszelf niet kennen als wij onze ouders niet kennen.
Analyse
Alle bestaande verhalen van moeder worden samengebracht. Elk verhaal wordt scherp geanalyseerd. Bij elke analyse blijkt telkens weer dat al die verhalen instorten. Dat al die verhalen afbrokkelen. Al snel wordt duidelijk dat u niet op zoek moet gaan naar die verhalen. U moet op zoek gaan naar de leugens achter die verhalen. U moet begrijpen waarom de moeder loog. U moet begrijpen met welk doel zij loog.
De zoektocht is een verslaving geworden. De waarheid is de drug. U begint te beseffen dat de moeder de waarheid sprak. Alleen was die gefragmenteerd en gecensureerd. De moeder loog alleen als dat per se nodig was om de sporen van haar verleden te verdoezelen. Om te verhullen wie zij was en waar zij vandaan kwam. Het is aan u om die fragmenten te ontdekken en samen te leggen.
Zoektocht
In uw zoektocht worden aanvankelijke vraagtekens uitgeveegd. Met elk verdwenen vraagteken komt een nieuw vraagteken. Het ene antwoord leidt tot een andere vraag. De race is nooit gelopen. Altijd maar weer moet een extra honderd meter gelopen worden. Maar zoals altijd is het de aanhouder die wint. Geleidelijk aan, in heel kleine stapjes, komen wij bij de ontknoping. Net als in een detectiveroman. Maar dit is geen fictie. Dit is echt. Met echte consequenties. Dit is het verhaal van een leven dat echt geleefd werd.
Dat verhaal voert ons langsheen de dieptepunten van de wereldgeschiedenis. Ik lees over de Holodomor, de hongersnood in Oekraïne. Ik lees over de Grote Terreur van Stalin. Ik lees over de Ostarbeiter. Ik lees over de repatriëring van Russische meisjes vanuit Nederland naar Rusland. Ik lees over de laakbare praktijken in de Commissie Oorlogspleegkinderen en in de Congregatie van Onze Lieve Vrouw van Liefde van de Goede Herder. In al die verhalen speelt de moeder een te betreuren hoofdrol. Terwijl ik uw boek las, kon ik niet anders dan mij de vraag stellen hoeveel ongeluk een mens kan verdragen. Ik weet het niet. Ik weet het echt niet. Of toch wel. Misschien vond ik het antwoord in die ene brief. Daarin schrijft de moeder dat de mooie dingen veel goed maken. Ondanks alle harde tegenslagen kan de moeder zich een rijk mens noemen omdat zij zich toch het meest de goede dingen herinnert. Toen ik die brief in het boek las moest ik het boek even aan de kant leggen. Deze bekentenis kwam hard binnen. Als een donderslag. In die brief las ik geen woede. In die brief las ik geen honger naar wraak. In die brief las ik mildheid. In die brief las ik berusting. Op dat moment leek het alsof de moeder naast mij zat. Ik wou haar aankijken. Ik wou haar omarmen. Ik wou haar dicht bij mij hebben. Die simpele woorden in de brief zijn het tegengif voor de gruwel. Voor de onmenselijkheid. Die simpele woorden doen een lichtje branden in de donkere krochten van de wereldgeschiedenis.
Aangrijpend
Dit verhaal heeft mij enorm aangegrepen. Al mijn hele leven lang zeg ik tegen iedereen die het horen wil dat ik een zondagskind ben. Erge dingen zijn mij tot op heden bespaard gebleven. Goedgemutst en blijgezind fiets ik door het leven. In mijn naïviteit wens ik het iedereen toe. Op momenten besef ik evenwel dat die wens niet strookt met de realiteit. Uw boek drukt mij met de neus op de feiten. Dat komt hard binnen. Na het lezen van het boek denk ik regelmatig terug aan de moeder. Aan de dochter. Ik hoop dat de moeder eindelijk de rust gevonden heeft die zij verdiende. Ik hoop dat de dochter eindelijk de rust gevonden heeft die zij verdient. Dat zij met dit verhaal dichter bij zichzelf is gekomen. Dat zij met dit verhaal haar moeder beter begrijpt en dus zichzelf beter begrijpt.
Beste Marcel. Ik wist niet wat ik mocht verwachten toen ik aan uw boek begon. Ik was onzeker. Maar al vrij snel neemt u die onzekerheid weg. Door de verwoestende kracht van het verhaal. Door de overtuigende wijze waarop u dat verhaal vertelt. Het boek gaat aan mij kleven. Ik kan het niet loslaten. Elk moment wil ik in het verhaal duiken. Zelfs al is het slechts voor heel even. Ik werd betrokken partij in uw zoektocht. Ik moedigde u aan niet op te geven. Ik moedigde u aan te blijven doorgaan. Omdat ik besefte hoe noodzakelijk de juiste antwoorden waren. Samen met u heb ik een onvergetelijke reis gemaakt. Een intense reis. Een emotionele reis. Voor die reis wil ik u danken. Van ganser harte.
Met vriendelijke groeten,
—
Eerder verschenen op Uitgelezen
