De perikelen in het Utrechtse boekwinkellandschap
[Recensie] Winkeldagboek 2007-2022 van René Hesselink en Hans Engberts is het verslag van de belevenissen van twee boekverkopers van de antiquarische boekhandel Hinderickx & Winderickx aan de Oudegracht 234 in Utrecht.
Even wat achtergronden voor het onwaarschijnlijke geval dat u dit antiquariaat niet kent; de heren begonnen hun bedrijf in de Utrechtse Herenstraat en verhuisden in 1989 naar de Oudegracht. Er hebben nooit heren Hinderickx & Winderickx in het bedrijf gewerkt, deze figuren komen uit het gedicht van Paul van Ostaijen, Alpejagerslied. Het Winkeldagboek 2007-2022 is al het derde deel, eerder verschenen al ‘Winkeldagboek’ en ‘Oude Gracht 234’ als delen één en twee. Beiden heb ik natuurlijk gelezen, maar in de periode voordat ik hier blogs over schreef.
Wat maakt dit nu zo leuk om te lezen? Allereerst ken ik de zaak omdat ik mijn leven lang al in en om Utrecht woon. Ik ben er dus vaak geweest, ik weet ook dat ze dagboeken publiceren en ik probeer mij zo onopvallend mogelijk door de zaak te bewegen. Ik ga niet in discussie over de prijzen, kortom; ik hoef niet zo nodig te figureren in hun dagboek, ik lees liever over andere klanten en wat de heren daar van denken. Soms wil iemand wel graag genoemd worden en af en toe lukt dat ook, zoals u kunt lezen bij collega-blogger de Boekensneuper.
De teneur van de stukken is ironisch, sarcastisch maar vaak ook positief. De economische malaise of de coronacrisis lijken niet heel veel vat op de resultaten te hebben en dat is goed nieuws. Er wordt de heren wel eens verweten bot te zijn en af en toe sparen ze de klanten niet, maar zij sparen ook zichzelf niet dus die balans is er wel (en ik moet zeggen, sommige klanten verdienen ook niet beter).
Zaterdagavond half acht
Een treffend voorbeeld is Simon, die zaterdagavond mailt met het verzoek of de verkoper een aantal foto’s van boeken wil versturen. Omdat in de beschrijving vaak eventuele manco’s al worden beschreven en uit dergelijke verzoeken vaak weinig resultaat komt wijst René Hesselink het verzoek af. Simon blijft die avond mailen en geeft aan vervolgens nooit meer iets te bestellen. René besluit er toch maar een mail aan te wijden;
“Beste Simon, Regelmatig wordt mij gevraagd foto’s te maken van boeken die op onze website staan…Uw mail blinkt uit door spelfouten en u bent nog te beroerd om de titels van de te fotograferen boeken te noemen. Zo’n mail, ondertekend met alleen een voornaam, neem ik niet erg serieus…Uw mail van gisteren kwam om halfacht aan – zaterdagavond half acht! – …u moet wel denken dat de boekverkoper uw slaaf is…Welnu, ik ben uw slaaf niet.”
De mail is uitgebreider dan hier weergegeven en ik snap dat je er als verkoper wel eens moe van wordt. Ook het vak van boekhandelaar zie je veranderen. Waar ze vroeger op jacht moesten naar goede boeken om te verkopen worden ze tegenwoordig met dozen tegelijk aangeboden, soms voor niets. Het is de kunst om ze te verkopen. Ook internet en een site als Boekwinkeltjes spelen een grote rol. De internetverkoop wordt steeds belangrijker en daardoor wordt er noodgedwongen veel meer tijd achter het scherm besteed en aan het klaarmaken van te versturen pakketjes. Niet per se het werk waarom je een antiquariaat bent begonnen.
Wim Hazeu
Op persoonlijk vlak gebeurt er genoeg. Hans Engberts is open over zijn worsteling met koning alcohol en hij krijgt in 2010 de diagnose kanker waar hij in 2011 aan zou komen te overlijden. René Hesselink heeft dus een groot deel van dit boek voor zijn rekening genomen. Soms wordt de winkel waargenomen door Roosje en/of Roland die het helemaal niet slecht doen. Zelfs schrijver Wim Hazeu neemt een keer waar in de winkel in de tijd dat hij bezig is met zijn biografie over Lucebert.
Voor mij herkenbaar zijn de perikelen in het Utrechtse boekwinkellandschap. Het mogelijk verdwijnen van antiquariaat De Aleph aan de Vismarkt, het verdwijnen (of beter het halfslachtige samengaan met boekhandel Selexyz) van boekhandel De Slegte en de transformatie van Selexyz (voorheen Broese Kemink) tot Polare en uiteindelijk weer in Broese Kemink in het pand van het voormalig hoofdpostkantoor in Utrecht.
Toch vind ik de opmerkingen van de klanten en opmerkingen over klanten het leukste aan die winkeldagboeken:
“Staat alles op alfabet?’ Voor de duizendste keer wordt me deze vraag gesteld. Vaak heb ik de neiging te antwoorden: ‘Nee, alles staat door elkaar.’ Soms doe ik dat ook, maar meestal vraag ik: ‘Wat zoekt u?”
“Er staat een groep oudere mensen voor de deur, rond iemand die duidelijk de gids van het gezelschap is. De deur gaat even open doordat er klanten naar binnen komen en ik hoor de gids zeggen:’…die hebben een dagboek geschreven over wat er zoal gebeurt in…’ en de deur gaat dicht. De oudjes gluren naar binnen, maar binnenkomen durven ze niet. De winkel van Hinderickx & Winderickx is een toeristische attractie geworden. De volgende stap is dat we op de monumentenlijst komen en uiteindelijk op die van het cultureel erfgoed van Unesco en dan mogen we geen boek meer verkopen want alles moet bewaard blijven in de toestand waarin het verkeert.”
Dat zou Hesselink misschien wel willen en hij zal het vast wel eens wat rustiger aan gaan doen, maar ik vermoed dat hij de nering nog wel even voortzet. Ik blijf, vaak ongemerkt, de winkel en de website bezoeken. De winkel die een begrip is in Utrecht maar ook daarbuiten, met dat logo waarin bepaalde klanten toch soms heel andere dingen zien dan die er bedoeld zijn.
Lees voor wat meer citaten ook het artikel van Erik over dit dagboek.
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
