Fascinerende verhalen van een zich ontwikkelende meesterverteller
[Recensie] Disclaimer: Wouter van Gorp schreef een verhaal voor Voorbij de storm. Ik kocht dit boek omdat ik liefhebber ben van zijn verhalen. Deze recensie verscheen eerder in Fantastische Vertellingen nr. 64.
Liefhebbers van korte verhalen in het fantastische genre komen dit jaar ruimschoots aan hun trekken. Naast jaarlijks terugkerende publicaties zoals Ganymedes, Edge.Zero en … in de polder en anthologieën zoals De bar met de 1000 deuren en Vampieren & demonen, brengen verschillende schrijvers individuele verhalenbundels uit, zoals Joost Uitdehaag en Kelly van der Laan. Van Wouter van Gorp verscheen recent zijn tweede collectie Zomerwoorden, het vervolg op de in 2018 verschenen bundel Schemerwoorden. Was die laatste nog in eigen beheer uitgegeven, de nieuwe collectie verschijnt als uitgave van Nimisa publishing house.
In mijn recensie van de eerste bundel sprak ik de hoop uit dat de auteur meer zou bijdragen aan het fantastische genre in Nederland en daarin ben ik niet teleurgesteld. Hijzelf zag de verhalen in die eerdere publicatie vooral als oefening, wat suggereerde dat hij nog beter werk zou gaan afleveren. Ook dat is uitgekomen. De verhalen in deze bundel zijn sterker dan die in Schemerwoorden. Er zat geen enkele misser tussen.
Grenzen tussen droom en werkelijkheid
Elk verhaal is trefzeker geschreven, in een stijl die past bij het verhaal – nu weer lyrisch en vol prachtige volzinnen, dan weer karig en staccato. Een andere recensent vergeleek een van de verhalen uit deze bundel met werk van Stephen King (en nu ik The Dark Tower aan het lezen ben zie ik deze vergelijking wel) en ikzelf zag eerder al elementen van Neil Gaiman terug. Net als beide auteurs exploreert Van Gorp de grenzen tussen droom en werkelijkheid en wil hij niet weten van strakke genre-classificaties. Ik denk dat dit de reden is dat de SF-verhalen in de bundel dit keer ook niet onderdoen voor de fantastische verhalen. De auteur heeft dat bereikt door nog meer dan tevoren de nadruk te leggen op de karakters en hun innerlijke leven en ontwikkeling. Het fantastische element, of dat nu een zelf-rijdende auto is of een Griekse god in een bejaardenhuis, dient als katalysator voor een reflectie of verandering in het karakter. Elk personage is sterk neergezet en voelt menselijk aan, zelfs als het karakter geen mens is. De conclusies van de verhalen zijn geen slimmigheidjes, maar bevredigende wendingen die inzicht geven in de psyche van de hoofdpersonen.
Dit maakt de vertellingen heus niet eentonig. Er is voldoende afwisseling wat betreft genre (een spookverhaal) en vorm (een logboek van een autocomputer) om als lezer elke keer nieuwsgierig te blijven naar het volgende avontuur. Tegelijkertijd vormt de bundel een eenheid – nog sterker dan de vorige – door de delen van het verhaal Motel Morgana die er doorheen geweven zijn. Dit verhaal over een agent die op zoek gaat naar haar verdwenen partner en terechtkomt in een motel waarin werkelijkheid en dromen lijken te versmelten, etaleert de sterke kanten van de auteur in het op de proef stellen van de hoofdpersoon, de inbreuk van de wereld van de verbeelding in de werkelijkheid en een vleugje ‘Americana’ dat ook in andere verhalen blijkt. Het is ook niet los te lezen van de andere verhalen – regelmatig kom je in de korte verhalen elementen tegen uit Motel Morgana en zelfs hoofdpersonen duiken op – soms op verrassende manieren. En er is ook een duidelijke thematische connectie met de verzamelde verhalen. Voelde het ‘vervolgverhaal’ in Schemerwoorden nog als een leuk ‘extraatje’ – maar niet echt noodzakelijk – hier is het een organisch onderdeel van het totaal.
Klimaatverandering
Aanvankelijk vond ik van het centrale verhaal het einde een beetje tegenvallen. Het kwam op mij weinig verrassend over en ontnam voor mijn gevoel de reis van de hoofdpersoon voor een groot deel haar betekenis. Maar bij het schrijven van deze recensie realiseerde ik me dat de keuze die de hoofdpersoon krijgt aangeboden, thematisch aansluit bij de rest van de verhalen. Het draait namelijk in de meeste van deze verhalen om geloof. We hebben allemaal geleerd naar de werkelijkheid te kijken door de bril van interpreterende verhalen – en we kijken ook op die manier naar onszelf. Soms zijn deze verhalen ons van buiten opgelegd, bijvoorbeeld door onze ouders. Strenge vaders die religie prediken, maar hun kinderen mishandelen, komen in deze bundel bijvoorbeeld meerdere keren voor. Verder zijn er verhalen die onszelf en onze wereld beschadigen, zoals het verhaal van het kapitalisme dat leidt tot aantasting van de natuur en de menselijke waardigheid. Dus keert in veel van deze verhalen klimaatverandering terug als onderwerp. Het materialistische, kapitalistische verhaal leidt tot het verlies van onze menselijkheid, blijkt uit diverse verhalen. Zelfs als degenen die in dit verhaal leven, zichzelf beter vinden dan mensen die religieuze of spirituele ideeën aanhangen.
Om de macht van dit verhaal te breken, is de keuze voor een groter verhaal nodig. In ‘Tussen de hemel en het zand’ moet de hoofdpersoon ervoor kiezen de belofte van een duinreiziger te geloven en een wens te doen bij de wensput. Maar het meest wordt dit element zichtbaar in wat volgens mij het beste verhaal is van deze bundel, het fantastische ‘Geen ID’. Dit verhaal laat zien dat de auteur gegroeid is als SF-schrijver, maar ook dat zijn verbeelding steeds maar de grenzen blijft oprekken. Ik had hier zelf niet aan kunnen denken, maar het werkte fantastisch! In een toekomstige samenleving krijgen ideeën een fysieke vorm, om berecht te worden door volledig in digitale vorm levende mensen. Een van deze ideeën is Jezus, die optrekt met Kortjakje en een metersgrote blauwe M&M … Het is gewaagd, maar het werkt.
In dit alles geeft Van Gorp geen pasklare antwoorden. Ik krijg eerder het gevoel dat hij de lezer vragen wil stellen en mogelijkheden wil openen voor de verbeelding. Ikzelf werd erdoor aan het nadenken gebracht en als een verhalenbundel daarin slaagt, is die volgens mij een succes. Ik had in mijn notities wel wat kleine kritiekpuntjes genoteerd, zoals een verkeerd gebruikt woord of een niet correcte verwijzing en een keer kwam ik opeens een tegenwoordige tijd tegen waar dat niet klopte, maar daarop wijzen voelt als spijkers op laag water zoeken. Ik denk dat iedereen die houdt van fantastische literatuur ,van deze bundel zal genieten en deze zelfs meerdere malen zal willen lezen. Ik weet in elk geval dat ik hem nog vaker zal willen openslaan voor een verhaal of twee!
—
Eerder verschenen op johankleinhaneveld.blogspot.com
