Liedteksten die pijn doen
In 2006 overleed de man van Mylou Frencken, de cabaretier Bert Klunder, aan een hersenbloeding. Zonder Bert is een bundeling van columns voor het blad Esta en dagboekaantekeningen over hoe het haar verging in de twee jaar daarna. Het is een soms schrijnend, soms luchtig egodocument geworden.
Het boek toont met name hoe Frencken al direct na de dood van Bert moeite heeft gedaan om vooral zo gewoon mogelijk door te leven.
‘Ik wilde doorgaan met lachen. Doorgaan met leven. Maar ook alles stopzetten. En nooit meer uit mijn huis komen. […] Alle condoleancekaarten in de open haard gooien. Niet gedaan hoor. Maar wel de enveloppen.’
Doorgaan met leven lukte. De verhalen doen verslag van het dagelijks leven van een alleenstaande vrouw die haar tijd verdeelt tussen haar kind, werk, vriendinnen, familie. Een vrouw van begin veertig die zich afvraagt of ze nog aantrekkelijk is of niet te dik is. De onderwerpen en toon van de verhalen zijn gewoontjes, luchtig. De normale sores: verhuizing, kapot kattenluikje, internetstoring, verzekeringsgezeur enzovoort, enzovoort. En passerende liefdes:
‘[…] amper een jaar na zijn dood, ben ik minstens zes mannen verder. Eén keer verliefd, de rest allemaal zonder. Vergeleken bij Kluun stelt het misschien niet zoveel voor. Maar mijn getrouwde vriendinnen vergapen zich aan mijn spannende nieuwe leven.’
De ironische toon van bovenstaande citaten is typerend voor het boek, Frencken weet humor te vinden in leed. Ze is daardoor ook heel weinig de rouwende weduwe, verstard door het gat dat het noodlot geslagen heeft. Want, herinneringen aan Bert komen natuurlijk voor in de verhalen, maar dat hij nou gemist wordt… Ze heeft helemaal niet zo veel verdriet over dat haar man, dat Bert, dood is. Het is meer de onhandigheid van het geen man hebben die haar parten speelt. Geen man op tegenaan te liggen, geen man om tegenaan te zeuren, geen man die je helpt bij het opvoeden van je dochter, geen man die je een schop onder de kont geeft. Het boek had net zo goed Zonder Man kunnen heten.
Of is het gemis zo groot dat er geen woorden voor zijn? En dat Frencken daarom in de verhalen over het oppervlak van het verdriet scheert. Daar lijkt het op. Naast verhalen bevat het boek ook een aantal liedteksten. En daardoor krijgt het ineens diepte. In die liedteksten vindt ze wel de woorden die de pijn blootleggen, die je van je stuk brengen en een schrijnend gevoel van weemoed achterlaten.
Om een indruk daarvan te krijgen zou één voorbeeld volstaan. Toch neem ik er hier twee (bijna volledig) op, omdat deze teksten het boek uittillen boven het niveau van een verzameling causerietjes.
Wegwaaien
Het was stil op het land
Nog geen briesje, geen zucht
Behalve de zon
Hing er niets in de lucht
Het gras was net wakker, bedekt nog met dauw
En niemand die wist dat het wegwaaien zou
[…]
Niemand die hoorde
Het verre gezucht
Het blazen, het trage
Verplaatsen van lucht
Het rollen, het bollen
Steeds harder steeds meer
Daar achter de heuvels
Daar ging het tekeer
Daar ruisten de bomen
Daar rilde het gras
Daar piepten de hekken
Daar trilde het glas
Maar wij waren hier en we floten een lied
En dat het ging waaien dat wisten we niet
De was aan de waslijn
De geit aan het touw
De hond aan de ketting
En ik vast aan jou
Het leek wel voor eeuwig, de hemel zo blauw
En niemand die wist dat het wegwaaien zou
Soms denk ik aan jou
Soms denk ik aan jou
Maar voor zover ik weet, denk jij nooit terug
Soms droom ik van jou
Maar voor zover ik weet, droom jij nooit terug
Soms eet ik met jou
Soms praat ik met jou
Soms drink ik en doe ik en laat ik met jou
Soms weet ik van jou, soms hoop ik dat ik jij
Soms ben ik met jou
Maar voor zover ik weet ben jij nooit terug
In Zonder Bert laat Frencken op een lezenswaardige manier zien hoe het leven verder gaat, ook na de dood van je geliefde. Ze doet dat op een vermakelijke manier, maar net als het te oppervlakkig wordt zijn het de ontroerende liedteksten die voor de nodige diepte zorgen.
