Een emotionele rollercoaster om te lezen
[Recensie] Voor het lezen van dit boek riep adoptie bij mij altijd een overwegend positief gevoel op. Duidelijk niet volledig op de hoogte van wat een dergelijk proces inhoudt en wat daarbij komt kijken. Natuurlijk zijn er verhalen bekend van geadopteerde kinderen die op een bepaalde leeftijd hun biologische ouders en familieleden gaan zoeken. In een ideale situatie geholpen door hun adoptieouders. Een hereniging zoals in een aflevering van het programma Spoorloos gaf deze zoektocht nagenoeg altijd een positieve uitslag en de nodige tranen van ontroering. Maar dat het ook totaal anders kan weet ik nu, na het lezen van dit boek.
Bijna dertig jaar lang, sinds de invoering van de Adoptiewet in 1956, vonden binnen de grenzen van Nederland adopties plaats. Vaak met de beste intenties maar zoals vaker kent ook dit een keerzijde. Tijdens het lezen van Zwartboek adoptie viel ik van de ene in de andere verbazing en moest steeds mijn beeld bijstellen.
Waar gaat dit boek over? Onder behoorlijke politieke druk werd in 1956 de Adoptiewet in Nederland ingevoerd, onder de wettelijke verantwoordelijkheid van de Nederlandse staat. Veel wensouders zagen hiermee een kans op het stichten van een gezin in vervulling gaan, de kindervraag was enorm. Er waren immers altijd vrouwen die zwanger waren en hun kindje niet wilden, mochten of konden houden, om welke reden dan ook. Deze kinderen kwamen beschikbaar voor wensouders. Je zou zeggen dat er dan sprake zou zijn van een goede oplossing maar hoe anders blijkt de waarheid?
In Zwartboek adoptie vertellen ouders, deskundigen -ooggetuigen-, en geadopteerden hun verhaal met betrekking tot deze adopties. Over alles wat er niet klopte aan het proces tussen 1956 en 1984. Over de onwetendheid van ouders die, al dan niet onder dwang, hun kind afstonden. Over het gebrek aan informatie waar de geadopteerden jaren later tegenaan lopen bij het zoeken naar hun biologische ouder(s). Verdwenen, geheime en incomplete dossiers, vaak niet toegankelijk, verhogen de geheimzinnigheid rondom het emotioneel zwaarbeladen proces waarover zoveel vragen zijn. Vooral voor de duizenden geadopteerde kinderen en hun biologische ouder(s) die dagelijks dit leed met zich meedragen, dat hen vormt en tekent, een onverdraaglijk verdriet.
Tijdens het lezen van dit boek ontdek ik dus een hele andere kant aan het verhaal en daarmee verdween ook grotendeels mijn idealistische kijk op adoptie. Dat er in plaats van vrijwillig/onbewust afstand doen vaak sprake was van dwang en dat er zich zaken voordeden die het daglicht niet konden verdragen. En dit alles onder het (slecht)toeziend oog van de Nederlandse staat, ik kan er met mijn pet niet bij!
De auteur heeft dit boek zorgvuldig opgebouwd, gevoed vanuit haar eigen nieuwsgierigheid en persoonlijke ervaring. Het boek kent vele vertelperspectieven en geeft hiermee een bijzonder goede en complete kijk op zaken. Van geadopteerde kinderen tot hulpverleners, verzorgsters die in de zogenaamde doorgangshuizen werkzaam waren, (biologische) ouders en overige partijen die betrokken waren bij de vele adopties die plaatsvonden tussen 1956 en 1984. Hun ervaringen zijn vaak ronduit schokkend. Volgens onderzoek gaat het in deze periode om 15.000 tot 25.000 baby’s die al dan niet vrijwillig of bewust zijn afgestaan. Het gevoel dat het een kwestie van vraag en aanbod was kreeg ik daardoor niet meer afgeschud, vreselijk. Het deed me denken aan ordinaire kinderhandel. Vooral de getuigenverklaringen bezorgden me kippenvel. De omstandigheden en handelswijzen grensden voor mijn gevoel aan mensonterende taferelen. Hoe kon men hier hun bijdrage aan leveren? Waarom trok er niemand aan de bel?
‘Destijds wisten we niet beter en hadden het beste voor met moeder, kind en wensouders. Maar dat is gewoon geen excuus. De Adoptiewet heeft veel wensouders en geadopteerden geluk en vreugde gebracht, maar heeft ook een hoop ellende veroorzaakt.’
In plaats van een wetenschappelijke benadering koos de auteur een toegankelijk boek te schrijven over een zwarte pagina in de Nederlandse geschiedenis. Gehuld in een deken van geheimzinnigheid, leugens en stilzwijgen werden kinderen in adoptiegezinnen geplaatst. Hoe minder ruchtbaarheid, des te beter leek de gedachte. Het belang van het kind stond bovenaan, maar kan men dat met de hedendaagse kennis nog steeds beweren? Op mij komt het over als misbruik maken van de kwetsbare positie van de jonge moeders en vaders, die zich met de rug tegen de muur voelden staan. Tot op de dag van vandaag gaan zij gebukt onder het leed dat onvrijwillige adoptie heet en daardoor generaties lang haar sporen zal achterlaten. Een maatschappelijke schande, een onvoorstelbaar verdriet. Iets dat nooit had mogen gebeuren maar vanwege het stilzwijgen van de politiek vandaag de dag nog steeds erg actueel is, helaas. Tot op de dag van vandaag blijven antwoorden uit, alsof het niets is. Onbegrijpelijk.
Een meer treffende titel voor een boek als dit is nauwelijks denkbaar. Een zwarte periode, een zwarte pagina in ons hedendaagse geschiedenis. Eugënie Smits van Waesberghe geeft met dit indringend document, dat op een zeer heldere en overzichtelijke wijze is vormgegeven, betrokken partijen een stem. Dit is een absolute aanrader voor iedereen die, net als ik geen idee had van deze gebeurtenissen. Het geeft een goed beeld van de duistere kant rondom adopties gedurende bijna dertig jaar, in eigen land!
Dit boek krijgt van mij vijf sterren. Omdat het gelezen moet worden, de stemmen gehoord en antwoorden nodig zijn. Zwartboek adoptie was een emotionele rollercoaster om te lezen maar het heeft me enorm veel geleerd, de ogen geopend. Nu is de politiek aan zet!
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
