Marc Schoorls brutale vrijplaats
[Column] Bingen: alleen het woord al. Het is mijn ding niet. Althans, als het om tv-series gaat. Ik kan wel hele avonden of een heel weekend een dik boek verslinden, een hele reeks desnoods (Balzac, Zola, Van der Heijden…), zonder dat ik er erg in heb en dan vergeet ik zelfs af en toe wat te eten of drinken. Helaas moet ik toegeven dat ik dat al een tijdje niet beleefd heb, maar momenteel – en ik ben echt de enige niet – wel in de greep verkeer van de nieuwe HBO-serie Succession, over een mediamagnaat op leeftijd die opgevolgd moet worden door een of meer van zijn kinderen maar daar nog niet aan wil. Hij is, mag je wel stellen, een grote klootzak, met een dikke huid en een ego zo groot als een mastodont. Zijn kroost is evenwel niet minder hufterig. En ze zitten elkaar allemaal in de weg.
Schaamteloos zijn ze ook. Wat ze soms gemeen eerlijk maakt. Hun ideologie? Geld. Wat natuurlijk een lege ideologie is, want geld is niks maar staat voor alles, geld is het symbool, de afgod. Het gaat ze eerder om succes, om betekenis. Want het kan toch niet zo zijn dat ze al hun leed en frustratie voor niets ondergaan? Ze willen gezien en gewaardeerd worden. En dan zal je je moeten laten gelden, hoe dan ook, goedschiks of (vaak makkelijker, als je je het kunt veroorloven) kwaadschiks. In de hele serie komt, zo zou je Reve kunnen parafraseren, geen goed mens voor, en toch leef je met hen mee. Dat is knap. De meerwaarde zit voor mij in de dialogen, die venijnig en kortaf zijn, de oneliners vliegen je om de oren. Het is steeds scherp op de snede.
Staking
De serie wordt gemaakt door een heel team van tekstschrijvers. Zoals te doen gebruikelijk. Dat geldt ook voor sitcoms en zelfs voor tv-shows rondom een presentator. Al die snedige zinnen zijn verzonnen en opgeschreven, gescript. Voorgekauwd. De acteurs en presentatoren kauwen ze slechts na. Of nou ja: slechts. Timing en intonatie, gezichtsuitdrukking, houding en gebaren: er komt nog een hoop bij kijken. Maar daar hoeven de schrijvers verder niet echt rekening mee te houden. Wel moeten ze onderling met elkaar rekening houden. De concurrentie is groot en de verdiensten gering, vandaar die staking laatst. Het houdt ze wel scherp en zo halen ze het beste in elkaar boven, las ik in een online artikel. En zonder die schrijvers zouden al die series, sitcoms en noem maar op helemaal niet bestaan.
In Succession lijkt de vader, bijgestaan door zijn vrouw, de gemeenschappelijke vijand van zijn kinderen te zijn. Ik moet zeggen: ik snap dat wel. Die Eltern sind die Ursache. De oerkwestie: zo is het! Wat drijft die kinderen? Woede, weerzin en ongenoegen. Oftewel onvrede met hun bestaan, hoe filthy rich ze verder ook zijn mogen. En al die frustratie is feitelijk onbestemd. Zo overdenkt de adolescent in mijn Autobiografie van een romanpersonage (deel III): “Ach ja, je ouders. Wat kon je ze eigenlijk werkelijk verwijten? Het ging hun krachten toch ook allemaal te boven. Zij waren ook zomaar op aarde gezet. Neer gepleurd in die zooi hier. Ze beredderden zichzelf ook maar zo goed en zo kwaad als dat ging. Maar op wie moest ik mijn woede anders richten? Zij waren per slot van rekening de oorzaak van mijn lullige bestaan. Zoals hun bloedeigen ouders weer de veroorzakers waren van hun hoogst persoonlijke, eenzame en ellendige leed. En zo verder. Het was een estafetterace zonder winnaars, een race tegen de klok met alleen maar afvallers. Ik wilde wraak. Wraak ja, echte onvervalste wraak. Wraak! Maar die was er helemaal niet. Je moest het doen met tekst en uitleg. En omdat dat uit de aard der zaak ontbrak: met begrip en vergeving. Opstandig en gefrustreerd zoals vader, of geduldig en lijdzaam zoals moeder. Het was een van de twee, geen ontkomen aan. En een keuze was er ook al niet. Want hoe je ermee omging lag aan je karakter, je temperament, wat zoveel is als de temperatuur van je ziel, waar je zelf evenmin iets over te zeggen had. Dat was het lot. Het levenslot. Een gevalletje totaaltoeval: daar kon je het mee doen. Iedereen de troostprijs! Meer zat er niet in. Nou, geluk ermee dan maar!”
—
Marc Schoorl (Wassenaar 1962) is de auteur van onder meer de romancyclus Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Zes broers en een zus dat in december 2020 verscheen. Het werd deels als feuilleton gepubliceerd op Bazarow.com. Deel 2, Zo Vader, zo zoon, is sinds 2021 verkrijgbaar en deel 3, O moeder, zei de zoon (en hij liep de zee in) verschijnt binnenkort. Hij publiceerde het eerste & enige Nederlandstalige boek over Joy Division, een kritische hagiografie over Willem Frederik Hermans en een monografie over aforismen (Veelzeggende zinnen). Schoorl schreef voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en andere bladen over literatuur en aanverwante zaken. In zijn zondagse column op Bazarow doet hij verslag van zijn schrijversleven en volgt hij kritisch het literaire wel en wee in Nederland.