Marc Schoorls brutale vrijplaats
Beckett, bek dicht! Want theater is een vak en grootmeester Youp van ’t Hek legt in een promofilmpje voor een puur commercieel gebeuren (grootmeesters.nl/masterclasses) wel even uit wat ‘theater’ is. Namelijk dit: ‘Even mensen uit een ander dingetje tillen.’ En dan volgt: ‘Ik ben Youp van ’t Hek, welkom bij grootmeesters.’
Alle grootmeesters draaien zich om in hun graf: Shakespeare, Vondel, Werner Schwab, ik noem maar een dwarspad op het kerkhof.
Welke debiel debiteert zoiets achterlijks? Nou, ’s lands grootste komiek. En bek. Of om het chic te zeggen: cabaretier. Cabaret is kleinkunst. En daar is Van ’t Hek heel groot in.
Toegegeven: vroeger vond ik hem soms best lollig. Tenminste, als ik met een kater z’n column las of met beneveld brein naar zijn oudejaarsconference keek. Ik heb mijn leven gebeterd: ik drink tegenwoordig veel cola zero of een alcoholvrij biertje.
Wat hij daarvan zou vinden? ‘Ach, rot toch op met je gezeik!’ zou hij roepen. ‘En doe effe normaal!’ Want Youp van ’t Hek is de kroegtijger als cabaretier. En een cabaretier is vaak een moralistische huiskamerfilosoof die zich voordoet als grappenmaker.
Lollig, dat was het. Maar meer ook niet. Zeker niet hoogdravend. Een bevlogen Pegasus? Nee. ‘Doe effe normaal zeg!’ Eerder een recalcitrante antimoralist. Een übermensch die durft te léven. En van alles te roepen.
Al tijdens zijn schooljaren werd hij van het internaat verwijderd wegens onredelijk gedrag. Gelukkig haalde hij met veel moeite zijn mavo-diploma. Zijn voorbeeld? Niet W.F.H., maar Toon Hermans.
Een per definitie narrige cabaretier verhoudt zich tot een ware filosoof als een kleinzielige columnist tot een grote schrijver. Youp intussen presenteert zichzelf als schrijver en denker.
Léést hij wel eens een boek? Ik geloof niet dat ik hem daar in al z’n geblèr wel eens op betrapt heb. Op biertjes drinken wèl. In het café, grapjes makend tegen zijn hofhouding nadat ze naar het voetbal zijn geweest. Iets wat getuigt van een bovengemiddelde intelligentie doet hij verder niet. Wel afgeven op andere voetbalsupporters. Toen hij als fervent Ajacied bedreigingen kreeg, zei hij (voor de veiligheid erg achteraf): ‘Dat waren geen grote denkers.’
Maar hij dus wel. Nou, dat zie ik anders. Wat hij doet is denken in z’n achteruit. Zonder omkijken. Jaha, Youp vormt in z’n eentje een denktank: hij walst alles plat met die grappen van hem.
Maar het is waar, Youp schrijft boeken. Of eigenlijk: boekjes. Het gaat om zijn verzamelde columns, die randverschijnselen uit een krant. Het leven is wèl leuk. Zulke titels. Meest recente: In corontaine. Vréselijke titel: een dichter is ook al niet aan hem verloren gegaan. Verder zijn daar de teksten van zijn oudejaarsconferences. En kinderboeken. En hij bezorgde ’t Is beter stil te luisteren, de verzamelde gedichten van Toon Hermans. Hij leest ze voor, en houdt zich daarmee al meteen niet aan de titel. Enfin, zulke boekjes. Dat niveau.
Ook wat dat betreft háált hij het niet bij aloud voorbeeld Freek de Jonge. Kijk, dat is pas een profeet! Die schreef in 2005 al Cordon sanitaire, wat wèl een mooie titel is. En die schreef een roman of drie, vier; deed de Kellendonk-lezing, en nog zo wat.
Cabaretiers spreken veelal voor eigen parochie. Freek heeft een Grote Boodschap en houdt die niet voor zich in het privaat. Youp op zijn beurt hangt als slimme koopman de snaakse volksjongen uit en verkoopt vooral praatjes. En daarbij houdt Youp de zaak al helemaal niet in het privaat, maar laat hij zijn windjes graag in het openbaar. Guitig als hij denkt te zijn boert hij er bij voorkeur bij, pist over van alles en nog wat, nichten bijvoorbeeld, en vindt zichzelf in zijn onverstoorbaarheid heel stoer.
De acrobatische vertelkunst heeft Youp van Freek afgekeken. Alleen doet hij het veel minder virtuoos, of eigenlijk: niet virtuoos. De Jonge is gewoon veel meer woordkunstenaar, veel meer artiest ook. En hij komt een stuk intelligenter over, zoals hij zich ook veel meer begaan betoont met de wereld zoals die helaas is.
Het lijkt me ook niet meevallen: altijd maar leuk willen zijn. Maar Youp heeft er lol in. Hangt dolgraag de getapte caféjongen uit. De toffe gast van dik zestig in z’n jeans en op z’n sneakers dan wel ouwe gympen. Met de fuck you-middelvinger als moderne VOC-mentaliteit. En lekker nonchalant. Hij doet als burgerking een Gooi naar de Big Bec van de antiburgerlijkheid. Als vijand van de brave burger is hij een huichelachtige volksheuler.
Wat durfde hij te zeggen tegen de Volkskrant. ‘Ik heb het op dit moment ook moeilijk, met mijn bedrijfje.’
Bedrijfje?
Moeilijk?!
Je zou bijna medelijden met hem krijgen. Met de man die naar eigen opscheppen bijna vijf miljoen boeken verkocht en wiens zalen altijd uitverkocht zijn. De snoever. Hij is al net zo pocher als de eerste de beste Gooise villapooier.
En Youp is nu oud, zwak en ziekelijk. Zijn humor is misselijk. Maar zijn Toon is en blijft hermansiaans snoeverig. Vandaar deze repliek.
Youp stinkt, zoals het leven stinken kan. Wat wij nodig hebben is geestelijke hygiëne. Humor en beleefdheid. Wijsheid ook. Dat alles ontbreekt er aan bij Youp. Voor de rest heeft hij van alles veel te veel. Buikvet, mond, geld en wat dies meer zij. Meneer is een decadente Gooise drol die zich voordoet als leuke caféklant. Zó klaar mee.
—
(Dit is een sterk verkorte versie van een polemiek die de Hekkesluiter vormt van het boekje Meer dan humor: Erasmus & de vos dat klaar is maar waarvoor ik momenteel geen geld heb om het te doen verschijnen.)