Marc Schoorls brutale vrijplaats
[Column] Van verscheidene kanten en kranten krijg ik lijstjes of liever gezegd: hele lijsten van stápels boeken onder ogen die vakantiegangers meenemen om eindelijk eens te lezen. Ik begrijp daar weinig van. Ik lees niet, als ik op vakantie ben.
Lezen – zo bezie ik dat, zo erváár ik dat – is een puur romantische bezigheid, namelijk een manier om even aan het leven te kunnen ontsnappen. Aan de tredmolen van het dagelijkse bestaan, aan de verveling ervan, het verdriet dat eraan kleeft, de horror die er bijkomt ook, als je tenminste je ogen en oren een beetje open hebt – ieder heeft zo zijn redenen, dit zijn er paar van mij. De meest lezenswaardige boeken vind ik juist die, die er geen geheim van maken dat ons bestaan een hachelijke en weinig vrolijke onderneming is. Om me voorzichtig uit te drukken. Een goed boek openbaart iets over ons aller lot, licht een tipje van de sluier onder welke zich een gruwel van een eega schuilhoudt – om van de lelijkheid van het ego nog maar te zwijgen, ieders ego. Maar tijdens het lezen sta je daar even boven. Sta? Je zweeft! Als in de vogelvlucht van een stern, de zwaluw van de zee. Heerlijk onderweg.
Ja, lezen is wat mij betreft een vorm van vakantie. Ik doe het graag en ik doe het veel. Ik moet duizenden boeken hebben verslonden, ik heb er algauw een paar duizend in huis. Veel romans, maar ook non-fictie op velerlei gebied: psychologie, filosofie, biochemie, enzovoort. Want onze tragische positie is raadselachtig: waar hebben we dit klote bestaan aan verdiend? En wat een geluk dat een ander het vaak nog stukken slechter getroffen heeft! Want daarover lees je in veel verhalende boeken. Dat houdt je overeind, dat geeft de burger moed, daar kun je zelfs een vorm van troost uit putten. Zulke troost is de tegenhanger van jaloezie. Heel heilzaam. Ik voor mij zou werkelijk niet weten hoe lang ik het zou hebben volgehouden zonder boeken en vooral ook muziek, die kunst van de abstracte betovering: romantiek in de puurste vorm, desnoods door de beat van bijvoorbeeld hiphop, de muziekvorm die zoals ik van de week begreep ook alweer vijftig jaar meegaat. En dus antiek is. Klassiek. Het kan verkeren.
Lezen. Ik heb mijn hele leven daar zelfs op ingericht, echt waar: ik heb daarom nooit een voltijdbaan aanvaard en altijd gefreelancet. En dat puur om tijd over te houden om te kunnen lezen, want er is zó veel lezenswaardigs (en nog veel meer bagger) – en tijd ook om zelf te schrijven want er is zoveel om over te schrijven omdat er zoveel is dat dwars kan zitten, het hele leven eigenlijk, onbevredigend als dat au fond is. Vrede met het leven? Dat nooit! Het leven is oorlog. Een strijd om het bestaan, ja. Op de keper beschouwd dan. De kunst bestaat eruit om ongelukkig te kunnen zijn. Ik prijs de dag niet voor het avond is en prijs niemand gelukkig vóór zijn dood. Ik ken mijn pappenheimers. Door zoveel te hebben gelezen.
Maar daarom dus lees ik nooit als ik op vakantie ben. Want dat doe ik thuis al (bijna) altijd. Of het moet in een reisgids zijn dan wel een tijdschrift. Maar een roman? Nee. Want dan is het dubbelop. Nee, ik koekeloer wat om me heen en mijmer voor me uit, ik probeer op te gaan in de omgeving, ruimtelijk ontsnapt als ik tijdelijk ben van de alledaagse sores. En dan natuurlijk wel het liefst voorzien van een glas wijn, wat nootjes en, voorheen, een geurige sigaar. De natuur bijvoorbeeld is mooi, maar je moet er wel wat bij te drinken hebben, zoals de dichter Kloos al zei.
En schrijven dan? Dat is dromen met ogen open. Doorgaans betreft het dan een nachtmerrie, juist omdat je daar steeds maar wakker van blijft, Het echte slapen is de kleine veilige genade die de dood imiteert. Nooit meer slapen (sleep no more) is dan een verschrikking, zie Macbeth.
Want aan vakantie komt een eind, aan het leven ook. Of dat een kwestie van gerechtigheid is durf ik niet te beweren.
—
Marc Schoorl (Wassenaar 1962) is de auteur van onder meer de romancyclus Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Zes broers en een zus dat in december 2020 verscheen. Het werd deels als feuilleton gepubliceerd op Bazarow.com. Deel 2, Zo Vader, zo zoon, is sinds 2021 verkrijgbaar en deel 3, O moeder, zei de zoon (en hij liep de zee in) verschijnt binnenkort. Hij publiceerde het eerste & enige Nederlandstalige boek over Joy Division, een kritische hagiografie over Willem Frederik Hermans en een monografie over aforismen (Veelzeggende zinnen). Schoorl schreef voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en andere bladen over literatuur en aanverwante zaken. In zijn zondagse column op Bazarow doet hij verslag van zijn schrijversleven en volgt hij kritisch het literaire wel en wee in Nederland.