[Nieuws] Gelukkig gaat het wat beter met Salman Rushdie, dat wil zeggen, hij is weer aanspreekbaar, zo laat zijn literair agent weten. De Engelse schrijver zal blijvend letsel overhouden aan de moordaanslag van afgelopen vrijdag. Rushdie zal waarschijnlijk een oog moeten missen. In Nederland komen de eerste reacties los, maar over het algemeen blijft het opvallend stil. Zijn de meeste Nederlandse schrijvers nog met vakantie? Ook van het Nederlandse Letterenfonds, de CPNB, en van de Koninklijke Boekverkopersbond zagen we nog geen reactie. Op de site van PEN Nederland nog geen verklaring, wel likete PEN Nederland een bericht van de moederorganisatie PEN International die de aanslag veroordeelde. PEN is de internationale schrijversvereniging die zich inzet voor verdrukte schrijvers en journalisten, voor de vrijheid van expressie. Ook van Amnesty International nog geen bericht gezien. Ik zag steunbetuigingen aan Rushdie van onder andere Manon Ophoff, Marcel Moring en Claudia de Breij, maar veel andere schrijvers blijven nog stil. Het Algemeen Dagblad was alert en plaatste vrijdag meteen een kort interview met Adriaan van Dis die in de jaren negentig voorzitter was van het Rushdie Defence Committee Nederland. Het comité streed onder andere voor de opheffing van de fatwa, het doodvonnis tegen Rushdie, dat na verschijning van zijn roman De Duivelsversen uit 1988 door de Iraanse leider Khomeini werd uitgesproken. Aanslagen op Rushdies leven en op dat van zijn uitgevers en vertalers volgden. De Japanse vertaler kwam daarbij om het leven, anderen raakte gewond. Rushdie zelf wist lange tijd de dans te ontspringen. Tot vrijdag jongsleden dus, toen een jonge moslim tien keer op de schrijver instak.
Adriaan van Dis sprak in het AD zijn afschuw uit over de aanslag van vrijdag. Hij is Rushdie altijd blijven volgen en lezen. “Rushdie is een buitengewoon getalenteerde schrijver en een zeer vriendelijke en sympathieke man. Zijn belangrijkste werk, De duivelsverzen, kan ik iedereen van harte aanbevelen. Het is een literair hoogstandje, een geweldig spel waarbij Rushdie speelt met de Koran en met Bijbelse teksten. Er wordt vaak gedacht dat hij met dit boek de islam wilde beledigen, maar het mooie is juist dat hij beide kanten bespot.”
Mizzi van der Pluijm – al lange tijd Rushdies uitgever voor het Nederlandse taalgebied – had niet verwacht dat er nog een aanval op de bedreigde schrijver zou komen, vertelde ze in Nieuwsuur van vrijdagavond 12 augustus. Ze is zeer geschokt. Van der Pluim vertelde in de uitzending over wat voor een bijzondere man Rushdie is. Ze gaat zorgen dat zijn belangrijkste boeken weer in herdruk komen. In een verklaring laat de uitgever weten: “Juist nu is het belangrijk dat zijn werk kan worden gelezen, daarom zorgen wij dat Middernachtskinderen, De duivelsverzen en Joseph Anton zo snel mogelijk leverbaar zijn.” Hierbij het hele bericht van uitgeverij Pluim:
Dagblad Trouw plaatste een opmerkelijk en suggestief bericht over de aanslag. Hier valt onder andere te lezen: “Salman Rushdie, die na een aanslag zwaargewond in het ziekenhuis ligt, zoekt in zijn boeken de grenzen van fantasie, spot en satire – en overschrijdt ze. Dat bezorgde hem gevaarlijke vijanden.” Alsof Rushdie de aanslagen zelf uitlokte. Schrijver Jamal Ouariachi – eveneens columnist van Trouw – reageerde woedend op dit bericht in ‘zijn krant. “t Is ‘mijn eigen’ krant”, schrijft Ouariachi op twitter, “maar wat gaat hier veel mis. Om te beginnen: de schrijver verantwoordelijk maken voor andermans haat en geweld. En hem in de kop van het stuk ook nog afschilderen als een lafbek met slappe knieën. Moediger dan Rushdie tref je ze zelden. Misselijk van.” Ouariachi had in 2015 een zeer lezenswaardig interview voor NRC met Rushdie.
Ook in de jaren tachtig en negentig kreeg Rushdie niet van iedereen de steun die hij verdiende. Er waren boekhandels die vanwege de commotie rond De duivelsverzen weigerden zijn boeken te verkopen, en veel schrijvers hielden hun mond. Kritiek op de Islam is een gevoelig punt, mensen zijn gewoon bang om zich uit te spreken. Een ander argument om te zwijgen is dat mensen met kritiek op de Islam extreemrechts niet in de kaart willen spelen. Kern van de zaak is natuurlijk dat de aanslag op Rushdie een aanval op het vrije woord is. Ongeacht vanuit welk kamp een dergelijke aanval komt, moeten we ons daar altijd tegen uitspreken, anders verliezen we het op termijn. Dus mensen: koop Rushdies boeken, praat er en schrijf er over. Laten we hem vooral niet doodzwijgen!
—
Roeland Dobbelaer