Pfeijffer kent zijn klassieken
“Geen man zal ooit een groot man zijn als hij niet ook een vrouw durft te zijn.”
[Recensie] Het is een uitspraak van Alkibiades, de hoofdpersoon in de historische roman van Ilja Leonard Pfeijffer. Op die uitspraak zal ik nog terugkomen maar eerst wat achtergronden over dit nieuwe werk van Pfeijffer, een lijvig boek met een kleine 800 pagina’s aan leeswerk, afhankelijk van wat u allemaal tot u wenst te nemen.
Pfeijffer is opgeleid als classicus en hij liep al langere tijd rond om een roman over Alkibiades te schrijven. Hij heeft er, getuige de literatuurlijst achterin het boek, heel veel research voor verricht en hoewel het een roman is, heeft hij het leven van Alkibiades zo getrouw mogelijk trachten weer te geven. In die zin is het interessant om ook de literatuurlijst door te nemen, want hij geeft er keurig aan wat historisch correct is en wat er aan zijn brein ontsproten is.
Wie was Alkibiades? Volgens de achterflap was hij de mooiste man van Griekenland. Een extravagante, geniale, opzienbarende, androgyne, biseksuele en omstreden politicus en strateeg van Athene tijdens de Grote Oorlog tegen Sparta. We hebben het dan over de periode van ongeveer 450 – 400 voor Christus.
Terugblik
Het verhaal is één grote terugblik door Alkibiades zelf, die in een klein dorpje in Phrygië, het huidige Turkije, zijn verhaal op schrift stelt en het richt aan de Mannen van Athene.
Alkibiades groeide op in de straten van Athene en de filosoof Sokrates was er zijn klankbord. Alkibiades baarde al opzien met zijn lange haren en mooie voorkomen, maar Sokrates hield hem een spiegel voor als hij met zijn grote ambities aan kwam. Ze leefden er in een jonge democratie en Pfeijffer gaat al snel in op de voor- en nadelen van zo’n staatsvorm en geeft weer welke andere politieke systemen er aan vooraf gaan of eruit voort kunnen komen. Als u de termen ‘nepparlement’ en ‘nepnieuws’ tegenkomt zijn de parallellen naar het heden snel gevonden.
Dit is een belangrijk thema in het boek. Alkibiades prijst de democratie maar zal ook zijn best doen om het ten gronde te richten. Zijn ambities zijn groot en hij is niet gespeend van enige arrogantie;
“Ik had dat vredesakkoord vanaf mijn aanligbed met een kylix Kretenzische wijn in mijn hand kunnen dicteren, maar Kilias deed er een jaar over.”
Grondlegger
Hij trouwt met Hipparete en ze krijgen een zoon en een dochter. Hij kan goed praten met zijn vrouw en zij komt met de quote waar ik dit verhaal mee ben begonnen. Zij zou snel overlijden en Alkibiades laat zijn kinderen bij een voogd achter. Politiek gezien krijgt hij macht en hij wordt de grondlegger van het plan om Sicilië te gaan veroveren. Ze zijn van oudsher in oorlog met Sparta, maar als Sicilië wordt veroverd, daarna Italië en vervolgens het achterland, dan doet Sparta er helemaal niet meer toe, zo is de gedachte.
Alkibiades wordt echter door zijn tegenstanders binnen het democratisch proces verdacht van allerlei zaken waardoor hij teruggeroepen wordt en ter dood wordt veroordeeld. Dat laat hij zich niet gebeuren. Hij denkt aan de woorden van zjn vrouw, vermomt zich als dame en ontsnapt. Hij wijkt uit naar Sparta.
Daar maakt hij kennis met de Spartaanse manier van leven, maar uiteindelijk zijn er goede redenen, die ik hier niet zal verklappen, waarom hij daar ook weg moet, ook al stond hij uiteindelijk in de gunst van de Spartaanse koning zelf. Zijn tweede terdoodveroordeling zal geholpen hebben bij deze beslissing.
Atheense vloot
Alkibiades gaat vervolgens naar het oosten waar hij in de gunst komt bij de Perzische koning, maar uiteindelijk komt hij weer in de gunst bij Athene en wordt hij bevelhebber van de Atheense vloot;
“De juichende opvarenden van de Atheense vloot bij Samos en het hoopvolle soevereine volk van Athene, die mij bij acclamatie hadden aangesteld als strateeg van de Atheense strijdkrachten, zouden niet hebben gewild dat ik in een purperen mantel door de straten van Samos flaneerde en mijn verveling verdreef met het verwekken van nageslacht bij de lokale bevolking, terwijl Thrasyboulos, die zijn positie uitsluitend te danken had aan mijn elegantie om zijn mandaat niet onmiddelijk ter discussie te stellen, met de eer ging strijken van militaire successen tegen Sparta en mij, wanneer het hem uitkwam, een briefje stuurde met het bevel mij koest te houden.”
Waarbij ik meteen een voorbeeld geef van de soms lange zinnen die Pfeijffer gebruikt, maar die mij absoluut niet storen. Ook is het een voorbeeld van de niet geringe zelfverzekerdheid van Alkibiades.
Nederlaag
Zelfverzekerd is hij met reden want hij bezorgt de Spartaanse vloot een verpletterende nederlaag. Hij heeft inmiddels een nieuwe vrouw aan zijn zijde die met hem ten strijde trekt en met wie hij zich uiteindelijk zal terugtrekken op een fort ver van Athene vandaan.
Hoe zij uiteindelijk in het Phrygische dorpje terechtkomen en waarom, hoe het allemaal afloopt met Alkibiades en zijn vrouw en zijn, jawel, nieuwe dochter; gaat u het vooral zelf lezen. Het is een avonturenverhaal om van te smullen.
Zoals gezegd heeft Pfeijffer veel moeite in dit boek gestoken en heeft hij een uitputtende literatuurlijst in het boek opgenomen. Ook staat er een uitgebreide namenlijst in zodat u alle karakters nog eens op kunt zoeken. Laat u zich hierdoor niet afschrikken, ook zonder die lijst is het verhaal prima te volgen. Verder staat er een tijdlijn in en een hoofdstuk over geld, maten en maanden. Het is handig om die even vooraf door te nemen. Voor en achter in het boek staan landkaarten met alle plaatsnamen zodat snel is terug te zoeken waar het verhaal of de veld- of zeeslag zich afspeelt.
Spartaans leven
Het is te merken dat er research is verricht want we lezen over het schervengericht, over de mysteriën die Alkibiades belachelijk zou hebben gemaakt, over het Spartaanse leven en over het Dubbel Bloeiend Kind; een kind dat bij de bruid moet slapen om de vruchtbaarheid te bevorderen. Grappig dat Pfeijffer hiervoor de jonge Plato opvoert, die later in zijn werk Sokrates als zegsman opvoert.
Pfeijffer kent zijn klassieken natuurlijk, maar ik ook een beetje en het is grappig om delen uit het werk van Plato in romanvorm terug te lezen, zoals het deel uit mijn blog over Plato deel 3 waarin hij het heeft over de dood en hoe die een zegen kan zijn. Ook weten we dat hij de zin ik ben een halfgod in het diepst van mijn gedachten natuurlijk niet helemaal zelf heeft bedacht.
Ik wil u verder verwijzen naar de speciale site over het boek Alkibiades, waarop Pfeijffer een aantal mini-colleges geeft over bijvoorbeeld waar zijn graf zou moeten liggen, hoe je zijn naam uitspreekt, over de slag bij Kyzikos en nog zo wat onderwerpen. Boeiend om te volgen.
Vol avontuur
Het is een roman vol avontuur, waarin Pfeijffer de connectie zoekt met het heden door op de gevaren en voordelen te wijzen die een democratie met zich mee brengt. Hij doorspekt dat met levendige beschrijvingen uit de maatschappij van toen. Denk aan de gebruiken en riten, het voedsel dat men at, de kleding die men droeg en de oorlogen die men voerde. Hij beschrijft die oorlogen van een afstand, u zoekt vergeefs naar afgehakte hoofden en kermende soldaten, in die zin is het meer een getrouwe weergave van de feiten en leunt hij meer op de non-fictieve kant. Ik heb een enkele minder enthousiaste bespreking gelezen hierover die zich afvroeg waar de romancier Pfeijffer was gebleven en die onderschrijf ik niet. Dit is nu eenmaal de vorm die hij gekozen heeft. De roman is geen moment ‘taai’. Mijn criterium daarbij is vrij eenvoudig. Was ik er door geboeid? Dat is een volmondig ja en ik vind het jammer dat het gelezen is.
Tenslotte nog dit: in mijn bespreking van zijn vorige roman, Grand Hotel Europa, eindigde ik met de drie Caravaggio’s. Twee met een zelfportret en een derde waarin hij zichzelf als vrouw portretteert. De redenatie was toen dat zijn twee eerste romans, La Superba en Grand Hotel Europa naar Pfeijffer zelf gemodelleerd zouden kunnen zijn. De logische gevolgtrekking is dat zijn opvolgende roman, Alkibiades dus, de schrijver losjes als vrouw zou kunnen weergeven. Zo letterlijk gebeurt dat natuurlijk niet, maar we komen Alkibiades tegen; lange haren, blakend van zelfvertrouwen en iemand die snakt naar eeuwige roem én die de opvatting van zijn vrouw huldigt en dat ook in praktijk brengt;
“Geen man zal ooit een groot man zijn als hij niet ook een vrouw durft te zijn.”
—
Eerder verschenen op Quis leget haec?
