Slopen of renoveren?
[Recensie] Wat moet je doen als een basisschool en de daarbij behorende kinderopvang beiden meer ruimte nodig hebben? Sloop je dan de oude gebouwen en ga je met nieuwbouw aan de slag? Of probeer je door wat handige manoeuvres de beide constructies op te vijzelen om zo meer ruimte te creëren? Bij een school in Leeuwarden uit 1928, gebouwd in de stijl van de Amsterdamse school, viel uiteindelijk de keuze op het renoveren en uitbreiden van de betreffende gebouwen. “Om oud en nieuw te verenigen zijn de ramen van het bestaande gebouw uitgezaagd tot de begane grondvloer,” zo lezen we in Architectuur in Nederland. “Ter plaatse van deze ontmoeting is een vide ontworpen die van boven van daglicht wordt voorzien.” Volgens de beschrijving leverde dit een kwaliteitsverbetering op, die in het geval van volledige nieuwbouw niet mogelijk was geweest, zeker gezien de geringe beschikbare financiële middelen.
Projecten
Dit ontwerp van het gerenoveerde schoolgebouw is een van de 26 architectonische projecten die in het jaarboek 2021/2022 aan bod komen. Het gaat hierbij om totaal verschillende en onderling moeilijk te vergelijken bouwwerken, zoals een tijdelijk onderkomen van de Eerste en Tweede Kamer, het Nationaal Monument in Amersfoort, een woning in de duinen, een gemaal in de Amsterdamse Rivierenbuurt, een hotel aan de Zuidas in Amsterdam, een museum en bijvoorbeeld een woontoren in Eindhoven. Afgezien van het feit dat de beschrijving en de plattegronden van de besproken projecten in de meeste gevallen erg summier zijn, maken deze verschillende functies het moeilijk om hieruit bepaalde lessen over de architectonische aanpak te distilleren. Maar daar gaat het ook niet om, lezen we in de inleiding: het is geen top-30 van de ‘beste gebouwde projecten’, maar het gaat om projecten die het gesprek kunnen aanjagen.
Meer inzicht in de bouwpraktijk is te vinden in de zes essays, die her en der in de publicatie te vinden zijn. In het eerste artikel Time to talk lezen we dat de bouwpraktijk de afgelopen twintig jaar drastisch is veranderd, in de zin dat opdrachtgevers en gemeenten steeds vaker architectuur inzetten om maatschappelijke problemen aan te pakken. Welke maatschappelijke problemen dan, vraag je je onwillekeurig af. De criminaliteit of de mondiale milieuproblematiek, om maar twee hete hangijzers te noemen? Maar een nadere toelichting ontbreekt. Even verderop staat dat de macht van de architect beperkt is, hoe kunnen we dan verwachten dat de architectuur helpt bij het oplossen van maatschappelijke problemen?
Hout
Dat er -bijvoorbeeld op milieugebied- toch wel het een en ander mogelijk is, blijkt uit het interview met de architecten Jan Nauta en Do Janne Vermeulen, die ervoor pleiten om meer hout als bouwmateriaal te gaan gebruiken. Hoewel dit materiaal nog steeds iets duurder is dan beton of staal, scoort het uit klimatologisch opzicht nu eenmaal goed.
Het meest interessante is wellicht het essay waarin redacteur Teun van den Ende terugblikt op de afgelopen 35 jaar, waarin deze Architectuurgids jaarlijks verscheen. Opvallend hierbij is hoe de rol van de architectuur in die periode veranderde, van een acultureel fenomeen tot een bouwkunst die zich in culturele zin steeds meer ging manifesteren. Toch is deze architectuurcultuur maar tijdelijk van aard, de financiële crisis van omstreeks 2008 had vergaande gevolgen, waardoor de bouwkunst verschraalde. Kortom, zo luidt de conclusie, een reflectie op haar maatschappelijke positie is inmiddels voor de architectuur weer erg noodzakelijk.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Prijs: € 39,95
