Letterlijk ‘gluren bij de buren’
[Recensie] Kristine Bilkau beschrijft in Bij de buren de sobere levens van twee vrouwen die zich in hele verschillende levensfases bevinden. Het zijn mensen die op zoek zijn naar hoe ze het idyllische plattelandsleven vorm moeten geven. Beiden hebben dezelfde wens naar aandacht en liefde, maar leven langs elkaar heen.
Bij de buren is de derde roman van Kristine Bilkau en werd vorig jaar genomineerd voor de Deutsche Buchpreis, de belangrijkste prijs voor Duitstalige romans. De gelukkigen (2016) is haar debuut en werd bekroond met de Hamburger Förderpreis für Literatur. Daarnaast won het ook de prijs voor het Beste Romandebuut 2015. Haar andere werk Een liefde, in gedachten verscheen in februari 2019. Kristine Bilkau (Hamburg, 1974) werkt als journaliste voor diverse tijdschriften. In 2009 won zij het stipendium van het gerenommeerde Literarische Colloquium Berlin.
Bij de buren schetst de levens van twee vrouwelijke hoofdpersonages, beide heel doorsnee mensen die als overeenkomst hebben dat ze dezelfde zoektocht ervaren naar genegenheid en in dezelfde kleine provincieplaats wonen, namelijk aan een kanaal in de buurt van Hamburg.
Keramiste
In het ooit levendige drop aan het grote kanaal dat de Noord- en Oostzee met elkaar verbindt, wonen twee vrouwen. De ene is Julia, een keramiste. Ze is met haar vriend Chris, die bioloog is van beroep, vanuit ‘de grote stad’ Hamburg naar een huisje in het kleinere groene dorp verhuisd. Het stel is eind dertig en probeert zwanger te worden, zo beginnen ze met een ivf-traject. Julia is geobsedeerd door alles wat met (on)vruchtbaarheid te maken heeft en zit uren achter haar laptop om de levens te stalken op sociale media van ‘perfecte en gelukkige’ moeders met kinderen. Chris heeft zacht gezegd heel wat minder last van hun kinderloosheid. Regelmatig laat hij merken dat ze de situatie maar moet accepteren. Als Chris dan tijdens een nieuwe IVF-kuur ontdekt hoeveel medisch verpakkingsmateriaal ze dagelijks weggooit, reageert hij ontdaan en ontstaan er ruzies. Dan wordt het allemaal nog erger: de behandelingen zijn zo duur, dat het spaargeld op raakt. Straks moeten ze nog kiezen tussen ivf of zonnepanelen op het dak.
Het andere hoofdpersonage is de zestigjarige Astrid, die al haar hele leven in het dorpje woont. Ze is huisarts en moet regelmatig naar spoedgevallen. Haar man Andreas is gepensioneerd geschiedenisleraar en heeft altijd wel iets te zeggen (of eigenlijk zeuren) over wat de grote nieuwskanalen uitzenden. Hun drie kinderen zijn al jaren het huis uit. In het begin wordt vooral gefocust op de bekoelde vriendschap van Astrid en haar buurvrouw Marli. Door een onhandige opmerking van vroeger is Marli zich steeds raarder en afstandelijker gaan gedragen naar Astrid, wat Astrid veel verdriet doet. Door het boek heen probeert ze toenadering te zoeken door zoals vroeger sigaretten en briefjes in ‘hun’ nestkastje in de tuin te leggen.
Afwisseling
Bilkau beschrijft om en om het hoofdstuk de ene keer Julia, dan weer Astrid. In het verhaal cirkelen de twee eenzame vrouwen dus letterlijk om elkaar heen. De afwisseling charmeert doordat je aan het begin direct doorhebt dat de hoofdpersonages elkaar ergens wel moeten tegenkomen, maar hoe en op welke manier… daarvoor word je geduld even op de proef gesteld. Toch kan deze manier van schrijven ook soms afleiden. Misschien moet je dus net als ik af en toe terugbladeren om na te gaan in welke scène van de desbetreffende hoofdpersonage je bent beland.
Het kost wat doorzettingsvermogen om dit boek uit te lezen, met name als je spannende of interessante plotwendingen gewend bent in een roman. Deze komen namelijk nauwelijks voor, waardoor je de aandacht moeilijk bij het verhaal houdt. Toch hangt er dreiging in de lucht, waardoor de spanning toeneemt. Je zoekt betekenissen, maar de cirkel sluit zich telkens net niet volledig. Dat stelt enigszins teleur, maar maakt het verhaal ook mysterieus.
Geheimzinnig en mysterieus
Bij beide verhaallijnen van de vrouwen doen zich enkele elementen voor die door heel het boek verweven zijn en zich onder het thrillergenre scharen. Ze houden de spanning erin en laten de lezer merken dat er iets in de lucht hangt. Zo is er het enge huis van de buren van Julia en Chris, waar een gezin met drie kinderen woonde, maar het gezin van de aardbodem verdwenen lijkt. “Waar is die vrouw met die twee meisjes en die baby naartoe gegaan?” vraagt Julia zich regelmatig af. De meubels staan nog wel in de kamer. En wie is die jongen met een hoodie die plots opduikt en een briefje onder de deur van de buren stopt met een mysterieuze tekst. Julia kijkt af en toe nieuwsgierig naar binnen bij het huis en leert gaandeweg meer over de mysterieuze verdwijning.
Bij Astrid neemt de spanning flink toe wanneer ze vreemde anonieme brieven af en aan in haar brievenbus vindt. Ze bevatten een niet al te aangename toon: ”Wie met u te maken krijgt, wordt niet gezond maar ziek.” Ze vermoedt dat het een boze patiënt van haar huisartsenpraktijk is en durft daar niet langer alleen te zijn. Ze vraagt zich af of de brieven te maken hebben met de verdachte dood van een oude vrouw die een nacht lang in haar badkuip lag. Astrid moest erheen als spoedgeval en vertrouwde de echtgenoot voor geen cent, later besluit ze er een melding van te maken bij de politie.
Tegen het einde raken de levens van de twee vrouwen elkaar op een subtiele manier. “Sommige dingen”, peinst Astrid na het voordoen hiervan, “zijn blijkbaar helemaal vanzelf met elkaar verbonden zonder dat je daar iets voor hoeft te doen.”
Boekcover
Op de cover van Bij de buren is een bankje getekend met blauwe inkt, verscholen onder de bladeren van een boom. Het is een schilderij van Charlotte Keates en heet ‘Under Treatops 1’ De simpele maar intrigerende illustratie is in samenwerking gemaakt tussen de schrijver en kunstenaar en maakt nieuwsgierig om de roman te lezen. Langzaam begin je de eenzaamheid te snappen die Keates en Bilkau met het lege houten bankje in de tuin van de buren wilden overbrengen met de cover. Een noemenswaardig detail dat bijdraagt aan de essentie en gedachtegang achter het boek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
