Historisch materieel van de NS
[Recensie] Materieel ’24 is de aanduiding voor kenners van het type treinstel dat in Blokkendozen op het spoor centraal staat. Dit boek is een bewerking van artikelen die eerder in het maandblad Railhobby verschenen.
Toen de eerste elektrische trein in 1908 in Nederland zijn intrede deed en het spoornetwerk zich begon uit te breiden, ontstond er behoefte aan standaard rijtuigen die overal konden worden ingezet. Tot dusverre bouwde men wagons in hout op het chassis maar nu kwam er een volledig stalen constructie. Interessant is de foto uit 1925 waarop zo’n geraamte van een wagon is te zien.
Het type Materieel ’24, zo genoemd naar het jaartal waarop men met de productie van deze wagons begon, heeft lang dienst gedaan. Ze werden tot 1944, toen de spoorwegstaking uitbrak, gebruikt en na de oorlog vanwege de schaarste opnieuw ingezet maar toen had dit type inmiddels zijn tijd wel gehad. Hij was nu echt gedateerd geworden en daarom vonden in 1959 de laatste ritten plaats. Er werden toen nog wel wagons omgebouwd voor het vervoer van post. Momenteel zijn er 25 exemplaren bewaard gebleven.
Stations
Blokkendozen op het spoor is echt een boek voor de – zeer – geïnteresseerde liefhebber. Er komen vele modellen van de diverse series van dit type wagon in dit boek voor, voorzien van een nauwkeurige beschrijving met typenummer, detailfoto’s van het interieur met onder andere een urinoir.
Voor de gemiddelde lezer met historische interesse zijn vooral de foto’s in dit boek interessant. Zo zijn er mooie foto’s van diverse stations zoals Haarlem in 1931. Het is boeiend om te zien hoe het reizigersverkeer er toen uitzag en hoe mensen gekleed gingen. Amsterdam Centraal Station is ook meerdere keren afgebeeld en er is een fraaie opname waarop de overkapping zichtbaar is. Op een foto uit 1951 staat zelfs een stoomtrein. Dit zal wel te maken hebben met schaarste van materieel zo kort na de oorlog dat men toen dergelijke oude locomotieven inzette.
Historisch waardevol zijn foto’s uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog zoals de foto van sabotage op een Duitse troepentrein 6 september 1944 die bij Ede is ontspoord. Opvallend zijn ook diverse foto’s met ongelukken en ontspoorde treinen.
Aktetas
Het boek Blokkendozen op het spoor geeft een mooi tijdsbeeld zoals de trein op zaterdag in 1957 bij Boxtel die militairen vervoert en de foto uit 1959 met werknemers van Beijnes, de fabriek waar spoormaterieel wordt gemaakt. Deze foto heeft een mooie invalshoek en laat de kop van een ‘blokkendoos’ zien die dan voor het laatst dienst heeft gedaan. Boeiend zijn de werknemers die gekleed in colbert of lange jas met een aktetas aan de hand op weg gaan naar hun werk. Aardig is ook de foto uit 1959 met een grote groep schoolkinderen op het station van Hoek van Holland die op schoolreisje gaan.
In de jaren ’70 werd de historische waarde van de ‘blokkendoos’ onderkend en begonnen liefhebbers dit type her en der op te sporen en te restaureren. Inmiddels hadden ook andere mensen het nut van een treinwagon ontdekt. Diverse blokkendozen waren een restaurant geworden of werden ingezet als vakantiewoning bij een klooster in Hilversum. Kort na de oorlog deden deze wagons ook wel dienst als woning.
Blokkendozen op het spoor biedt veel specifieke informatie over een type treinstel dat inmiddels honderd jaar is. Het is voor mensen met gevorderde interesse in het spoor een belangrijke bron van informatie.
Carel van Gestel werd als jongen als gefascineerd door het spoor. Van hem verscheen eerder Stroomlijn op het spoor.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
