Carlota, de vrouw die rozen at

Een historische roman over liefde, schoonheid en geheimen

Charlotte van België, de dochter van Leopold I, ging de geschiedenis in als de krankzinnige vrouw van de keizer van Mexico. Kristien Dieltiens pleit voor eerherstel.

[Recensie] Het is een van de bekendste doeken van Edouard Manet, L’Exécution de Maximilien, waarop te zien is hoe de Mexicaanse keizer Maximiliaan samen met twee van zijn generaals door een executiepeloton doodgeschoten wordt. Manet maakte het schilderij in 1868, een jaar na de feiten. Over Maximiliaan, de broer van de Oostenrijkse keizer Frans Jozef en de schoonbroer van diens vrouw Sisi, zijn er al verschillende boeken geschreven. Zijn verhaal, over de toch ietwat sullige en overbodige prins die door Napoleon III naar Mexico werd gestuurd om er een katholiek rijk te stichten en de protestantse Noord-Amerikanen op afstand te houden, spreekt immers tot de verbeelding. Zeker omdat het na drie jaar al eindigde in zijn dood aangezien de Mexicanen niet echt zaten te wachten op een Europese keizer. Dat Maximiliaan tijdens dat avontuur gesteund werd door zijn vrouw Charlotte, de dochter van de Belgische koning Leopold I, is veel minder bekend. En als er al iets over geweten is, dan gaat het niet veel verder dan dat Charlotte na de dood van haar man krankzinnig werd en een geüniformeerde pop in haar Tervurense kasteel had staan die ze Max noemde en waar ze iedere dag een vaas verse rozen bij plaatste. De Mexicaanse keizer was immers helemaal niet dood, ging het hardnekkige gerucht, hij verschool zich tot hij ongemerkt terug kon komen naar Europa. Charlotte, of keizerin Carlota zoals ze zich sinds haar Mexicaanse escapades liet noemen, geloofde dat maar al te graag.

Gedegen onderzoek
Kristien Dieltiens dacht dat er meer te zeggen moest zijn over Carlota en dus las ze ongeveer alles wat los en vast zat over haar, reisde naar Triëst, waar de pas getrouwde Maximiliaan in 1856 het kasteel Miramare liet bouwen, en bezocht zelfs Mexico om er in de voetsporen van het keizerskoppel te treden. De historische roman Carlota, de vrouw die rozen at, meteen Dieltiens honderdste boek op vijfentwintig jaar tijd, vormt de neerslag van dit onderzoek.

Dieltiens heeft haar boek opgevat als een grote flashback, waarbij Carlota vanuit haar kasteel van Tervuren terugblikt op haar leven. Wat je te lezen krijgt, heeft ze met haar bloed geschreven – en soms ook wel met wat rode inkt, bekent ze. Iedere dag knipt ze immers met een gouden naaischaartje een stukje uit de huid van haar dij, waarna ze het bloed opvangt en begint te schrijven. Terugkeren naar het verleden is voor haar een vorm van automutilatie. Maar wel een noodzakelijke automutilatie, want ze stelt haar levensverhaal immers te boek voor de lange tijd onbekend blijvende B.

Koningskind
De kleine Charlotte werd, zoals het een koningskind betaamde, opgevoed om een rol te spelen, en omdat ze een meisje was, ging dat wel heel ver. Ze diende immers ooit in de voetsporen van haar moeder Louise-Marie van Orléans te treden, de dochter van de Franse koning die door Leopold toch eerder als een ornament dan als een echtgenote werd gezien en daarom verplicht was vijf keer per dag van toilet te veranderen. Het huwelijk van haar ouders was een zakelijke deal waar geen liefde aan te pas kwam, zag ze al gauw en dat wou ze zelf anders doen. Op haar zestiende werd ze voorgesteld aan een aantal mogelijke huwelijkskandidaten en werd ze verliefd op de acht jaar oudere Maximiliaan. Hij was een beetje een houten klaas, bekent ze, maar hij rook naar hout, amber en muskus, wat haar aan haar vader herinnerde wanneer die met de hond voor de haard zat. Mannen moesten naar vuur en hond ruiken, vond ze, liefst met een aardetoets op de achtergrond. Dat Maximiliaan even later met een lijst van 27 hoogstaande levensregels voor de dag kwam, nam hem helemaal voor haar in. En dus trouwden ze en merkte Charlotte tot haar scha en schande dat haar man die regels onophoudelijk aan zijn laars lapte. Hij stond helemaal niet gewillig tegenover België en de Belgen, zoals hij beloofd had. En wanneer het op huwelijkse trouw aankwam bleek hij al net zo erg als haar vader, wiens concubine in een open koets door Brussel reed, zodat de hele stad haar twee bastaards kon bewonderen. Maximiliaan hield van de vrouwtjes en bezorgde Charlotte bij een van zijn “drie stoten en klaar” een dijk van een syfilis. Pas jaren later, toen ze in Mexico een minnaar had, ontdekte de prinses dat ook een vrouw genot kon beleven aan seks.

Uitbuiting en achterstelling
Mexico bracht trouwens wel meer in haar naar boven. Geconfronteerd met de uitbuiting en achterstelling die er schering en inslag waren, verzette ze zich tegen de macht van de katholieke kerk en hield ze een pleidooi voor algemeen onderwijs, wat haar door de conservatieve kringen rond Maximiliaan niet altijd in dank werd afgenomen. Bovendien ontdekte ze al gauw dat Napoleon III haar man een flinke pad in de korf had gezet. Zijn kans op slagen was miniem en al na een paar weken trok de Fransman zijn handen van hem af, waarna een Belgisch vrijwilligersleger bestaande uit gelukszoekers en geweldenaars, gesteund door 6000 Oostenrijkers koers zette naar Centraal-Amerika om er orde op zaken te stellen, wat het natuurlijk alleen nog maar erger maakte.

Tien jaar geleden schreef Dieltiens Kelderkind, een breed uitgewerkte historische roman waarin ze Kaspar Hauser neerzette als een natuurlijk kind van Napoleon. In Carlota – die trouwens rozen eet omdat haar bonne-maman Joséphine de Beauharnais haar ooit zei dat dit de beste remedie is tegen verdriet – doet ze iets gelijkaardigs. Niet alleen maakt ze gebruik van dezelfde negentiende-eeuws aandoende bloemige stijl vol hyperbolen en verzuchtingen, ook hier is er een natuurlijk kind in het spel, en wel eentje waarmee het Belgische koningshuis liever meteen komaf maakt. Dat Leopold II zo gretig was om zijn zus gek te laten verklaren had dus niet alleen te maken met zijn gewetenloze gulzigheid en zijn grootheidswaanzin die ertoe leidden dat hij met haar geld allerhande monumenten en triomfbogen liet bouwen, tot zelfs het koloniaal museum toe dat op de plek verrees waar ooit het kasteel van Tervuren stond. Nee, in een proeve van victoriaanse dubbele moraal kon deze notoire schuinsmarcheerder het niet hebben dat zijn zus een kind zou grootbrengen.

—

Eerder verschenen op De Morgen