De eeuwig beroemde Amsterdamse voetballer
[Recensie] Is het nu Cruijff of Cruyff? Beide namen staan op de omslag van dit uitstekende jeugdboek dat terugkeert naar Johan zijn jeugdjaren. Maar wat is nu de juiste spelling van zijn naam? De oplossing is niet eenvoudig, zo blijkt.
Er was op 25 april 1947 volgens het gemeenteregister van Amsterdam een jongen geboren die de volgende naam meekreeg: Cruijff, Hendrik Johannes. Pas nadat Johan Cruijff zich bij Barcelona nadrukkelijker op de internationale markt ging manifesteren, besloot hij in de zeventiger jaren meer gebruik van de naam Johan Cruyff te maken. Cruijff hierover: ‘De verandering van Cruijff met een ij naar Cruyff met een y is vanuit Engeland aangegeven. Er stond daar op de schrijfmachines namelijk geen ij. Datzelfde gold later ook in Spanje, waar ik meer commerciële activiteiten ging ontwikkelen.’ Toen werd ook besloten om Cruyff als merknaam te laten deponeren. In de praktijk komt het er nu op neer dat er voor Nederland sprake is van Cruijff en Cruyff voor het buitenland. Het blijft echter opvallend dat in het paspoort van de moeder van Johan de naam Cruyff staat en in die van zijn vader Cruijff. Laten we ons echter richten op de uitleg die hierboven is weergegeven.
De ouders van Johan heten Manus en Nel. Beiden spelen een uitermate belangrijke rol in dit boek, dat gaat over de jeugdjaren van deze legendarische voetballer. Naast zijn oudere broer Henny spelen zijn vrienden een grote rol in zijn leven. Jan Eilander is auteur van dit boek en al even zo veelzijdig als de voetballer, trainer, coach en voorzitter waarover hij dit boek schreef. Jan Eilander (1959) is een Nederlands scenarist, programmamaker, regisseur en producent. Daarnaast is hij schrijver en publicist. Hij schreef columns voor onder meer HP/De Tijd en de Volkskrant maar ook verschillende boeken, zowel voor volwassenen als voor kinderen. Verder is Eilander sinds het midden van de jaren negentig zanger van de band Trio Bier (Oud West). Als scenarist maakte hij de filmbewerking van de eerste J. Kesselsfilm, gebaseerd op het boek van P.F. Thomése, waarvan ik kortgeleden een recensie schreef.
Jan Eilander heeft iets moois weten te maken van dit jeugdboek over de eeuwig beroemde Amsterdamse voetballer. Hij kan enorm leuk schrijven waarbij vooral de dialogen doorspekt zijn met humor, grappen met een lange baard en daarmee het verhaal in de juiste tijdgeest plaatsen. De voetballer die later furore maakte in Nederlandse en buitenlandse voetbalstadions heeft zijn passie voor de bal al van jongs af aan. En het talent. Daarnaast beschikt hij over een gezond portie branie en noemt hij z’n ouders bij de voornaam.
Dit boek is een geromantiseerd verhaal gebaseerd op de jonge jaren van Johan Cruijff. Of hij daadwerkelijk zijn ouders bij de voornaam noemde, weten we niet en lijkt niet te passen in de tijdgeest van de vroege jaren ’50. Enerzijds kiest de auteur voor de warme nostalgie van weleer met de autoloze zondagen, de school met de Bijbel en lijfstraffen met ‘een riet’ door de schoolmeester. Anderzijds laat hij kinderen de middelvinger opsteken, een internationaal gebaar dat al 2500 jaar oud is en pas in de late jaren zeventig in Nederland door de opkomende Amerikanisering werd geïntroduceerd. Dit past niet helemaal.
Johan werd door zijn vrienden Jopie genoemd en deze naam past hem als een Ajax voetbaltenue. De raakvlakken met de boeken over Kick Wilstra en de stripalbums van Roel Dijkstra, Rob van de Rovers en de wondersloffen van Sjakie zijn aanwezig. Iedere jongen, en veel meisjes, droomt/dromen van een succesverhaal in het voetbal. Het traject van ‘ik ben niet goed genoeg’ tot ‘kampioen’ en ‘maker van de beslissend goal’ zijn de grootse droom die werkelijkheid wordt. Johan is eigengereid, slaat een aanbieding van AFC af omdat hij alleen voor Ajax wil voetballen. Hij vindt het onbegrijpelijk dat je voor een andere club dan Ajax zou voetballen, zelfs wanneer je er geld voor krijgt. Een overtuiging die hij jaren later zou loslaten door bij de grote rivaal Feyenoord te gaan voetballen.
Het boek bevat een emotioneel einde waar Jan Eilander met veel respect het verdriet van ‘Jopie’ onder woorden weet te brengen. Het zal mede hierdoor zijn dat de auteur toestemming heeft gekregen om dit verhaal te schrijven. De familie is doorgaans kritisch op verschenen biografieën en boeken over Johan Cruijff. Geweldig dat dit boek er is voor de Fifa= en Playstation-generatie. Het spel bevat ook de pixelversie van Johan. Hieruit blijkt dat Johan nog altijd leeft onder de jeugdige generatie van nu. Dit boek is niet alleen een feest voor de jeugd maar ook voor de oudere lezer, die hem nog aan het werk zag tijdens zijn imposante carrière. Cruijffie is een eerbetoon aan Neerlands grootste voetballer die ook de taal nog wist te verrijken met een groot aantal Cruijffiaanse uitspraken. Een van die uitspraken is van toepassing op dit boek: ‘In zekere zin ben ik waarschijnlijk onsterfelijk’
Cruijffie krijgt van mij vier sterren. Da’s logisch. Een deel van de opbrengst van de verkoop van dit boek gaat naar de Cruyff Foundation.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
