Geen slecht geschreven boek, integendeel.
[Recensie] De bakvis is het romandebuut van Nadia de Vries dat dit jaar is verschenen. Zij schreef eerder twee Engelstalige poëziebundels en promoveerde in 2020 op een onderzoek naar online afbeeldingen van dode lichamen. Van haar hand verscheen in 2019 Kleinzeer, een zeer persoonlijk boek. Als kind kreeg zij een zeldzame, meestal dodelijke ziekte. Zij werd plotseling genezen verklaard, maar jaren later werd zij ernstig depressief. “Ze zou dus toch leven. Maar hoe dat precies moest, had ze nooit geleerd. Hoe vind je een plek in een wereld waaraan je nooit hebt deelgenomen, en hoe pik je de draad weer op na een traumatische gebeurtenis?”
De bakvis gaat over Distel Nooitgedacht, een vrouw van 33 die twintig jaar terug haar vader verloor; zijn lichaam werd nooit gevonden. Van de erfenis kocht zij een huis. Distel heeft geen relatie, geen werk en de band met haar moeder is verstoord, net als die met haar zus. Distel draagt een fotocamera bij zich om mensen op onverwachte momenten te kunnen vastleggen. In de korte roman lees je hoe zij langzaam de greep op haar omgeving verliest en in een inrichting terecht komt.
Wrang-humoristisch
De roman is vrij kort en de ondergang van de hoofdpersoon begint al op de eerste pagina’s, waarbij de ‘begrafenis’ van de vader wordt beschreven. Hier begint ook meteen het spel dat de auteur speelt door de lezer voortdurend op het verkeerde been te zetten. Op de begrafenis worden er marsepeinen koekjes geserveerd, waar zij ziek van wordt. Dit gebeurt later steeds weer als zij de koekjes eet. Zij wijdt het aan het verdriet om haar vader, maar ze komt erachter dat de diarree wordt veroorzaakt door lactose-intolerantie. Een ogenschijnlijk clichématige emotionele passage, wordt zo bruut afgebroken. De Vries doet dit vaker. Dit geeft het verhaal een wrang-humoristische lading.
Spannende opbouw
Iets vergelijkbaars doet zij door een spannende opbouw geen vervolg te geven. De hoofdpersoon staat, zonder duidelijk doel, maar misschien wel om een mooie foto te maken, te staren naar pubers op een schoolplein. Iemand komt vragen wat zij hier doet, maar zij blijft zwijgen. Dan wordt zij dringend verzocht door te lopen. Kennelijk straalt zij iets dreigends uit. Je verwacht actie van haar, of een verklaring, maar deze blijft uit. Zo brengt zij zichzelf vaker in moeilijkheden. Zij plaatst vrij onschuldige foto’s van zichzelf als jong meisjes online. Door op vragen en dreigementen te volharden in stilzwijgen komt zij in de problemen. Zij kan eenvoudigweg niet communiceren volgens de normen van de mensen op haar heen. Dan kan zij plotseling iets doen wat je totaal niet zag aankomen. In een douchescène doet zij plots iets met een dot haar uit het douchputje waar je even van moet slikken.
Ook wat merkwaardig
Ik las het zeer goed geschreven verhaal met veel plezier, maar vond De bakvis ook een merkwaardig boek. Ik kon er niet precies de vinger op leggen hoe dit kwam. Ik las wat andere recensies. Coen Peppelenbos schreef op Tzum het volgende: “Misschien is het belangrijkste kritiekpunt wel dat je je op geen enkel moment verbonden voelt met de hoofdpersoon. Je kijkt met een zekere afstandelijkheid naar haar en aan het eind van de roman is die afstand gebleven.” Ik denk dat dit klopt en iets verklaart van mijn onrustige gevoel bij het lezen van het verhaal. Maar niet verbonden voelen met de hoofdpersoon hoeft geen kritiek te zijn. De Vries heeft dit bewust willen laten zien. Je zit volledig in het hoofd van Distel en van binnenuit maak je haar steeds vreemdere gedrag mee zonder haar te begrijpen. Haar gedachten lijken logisch, maar de oprispingen komen voor de lezer, maar misschien ook voor haarzelf, uit de lucht vallen. De Vries geeft geen kleine vooruitwijzing als haar hoofdpersoon plotsklaps een koffiebeker hard tegen een bushokje aansmijt. Ook haar niet reageren op iemand of een echte emotie wegrationaliseren is slecht navoelbaar voor de lezer. Dat maakt dit geen slecht geschreven boek, integendeel.
In één hoofdstuk wisselt het perspectief en maak je haar mee vanuit de ogen van haar bovenburen. Het is een ontnuchterende blik en het versterkt het solipsisme van de hoofdpersoon. Dat het verhaal niet goed afloopt hoef ik eigenlijk niet te vermelden.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
