Boeken als bouwstenen voor de maatschappij
[Recensie] Boeken over boeken klinken altijd interessant. Maar zijn ze dat ook? Deze De Boekhandelaar van Chris Ceustermans loste zeker en vast onze verwachtingen in. Een indrukwekkend debuut van een auteur die we voortaan in de gaten zullen houden.
Het verhaal draait om de verdachte dood van Anne. Zij lijkt gestorven te zijn in een banaal verkeersongeval, maar haar echtgenoot Johan gelooft dat er meer aan de hand is. Als een bezetene probeert hij alle details van haar laatste avond te reconstrueren. Daarbij is hij zelf ook niet helemaal vrij van schuld. Het koppel had niet bepaald een gelukkig huwelijk. Terwijl Anne van boeken en schrijvers houdt, is Johan veeleer een nuchtere appartementenbouwer die tegen wil en dank in de voetsporen van zijn vader treedt. Bovendien had hij een affaire met de nieuwe vlam van zijn vader. Desalniettemin raakt hij enorm aangeslagen door de dood van zijn vrouw. Wanneer hij e-mails krijgt van Leon, een geheime liefde van Anne, komt de bal pas echt aan het rollen. Wat weet die Leon meer over de laatste avond van Anne?
Al gauw komt Johan erachter dat Anne samen met Leon een literaire boekhandel wilde opstarten in een vervallen pand in de oude binnenstad. Hij raakt bevlogen door dit idee, en sluit vriendschap met Leon, zonder zijn echte identiteit te vertellen. Wat volgt, is een psychologisch verhaal met een rauw kantje. Enerzijds is er de bizarre driehoeksrelatie tussen Anne, Johan en Leon en de zoektocht naar de verdachte dood van de eerstgenoemde. Anderzijds is er de voortdurende tegenstelling tussen oud en nieuw, tussen patrimonium en nieuwbouw, tussen computerscherm en papier. Die tegenstellingen lopen als een rode draad doorheen heel het boek en daardoor krijgt het verhaal een maatschappelijke inslag. Vooral de manier waarop men met boeken omgaat, blijkt een cruciaal element te zijn. Soms ergert de lezer zich aan het romantisch-idealistisch beeld dat culturo Leon over boeken heeft, maar de ergernis die de lezer voelt wanneer men boeken op de grond of op de straat kiepert, is zo mogelijk nog groter. Dit boek dwingt je als het ware om partij te kiezen.
De stijl van Ceustermans verdient hier ook een speciale vermelding. Het boek leest bedrieglijk vlot en is met veel gevoel voor spanning opgebouwd. Bij het einde zit je letterlijk op het puntje van je stoel. Daarnaast wordt het verhaal verteld door Johan, die als een onbetrouwbare ik-verteller op de voorgrond treedt. Meer dan eens heb je als lezer het gevoel dat je op het verkeerde been gezet wordt. Kunnen we Johan wel geloven, als hij zegt dat hij zijn vrouw niet vermoord heeft? Ook het einde laat ons met gemengde gevoelens hieromtrent achter. Bovendien is de roman niet echt onderverdeeld in hoofdstukken. Af en toe worden er wel afbakeningen ingelast door drie sterretjes, maar het volgende deel sluit meteen aan. Daardoor krijg je de indruk een soort lang uitgevallen innerlijke monoloog te lezen. Johan is steeds aan het woord. Maar door de soepele stijl van Ceustermans wordt dat geen moment vervelend.
In het boek wordt verder heel wat gedweept met bekende en minder bekende schrijvers zoals Boon, Brouwers, Barthelme en Chatwin. In hoeverre die hun invloed hebben doorgedrukt op het verhaal van Ceustermans, kunnen we niet meteen nagaan. Maar de mythische proporties die sommige schrijvers in deze roman aannemen, stemmen wel tot nadenken. Zijn schrijvers belangrijker geworden dan hun verhalen? Worden zij door literatuurliefhebbers terecht of ten onrechte verafgood? Het zijn maar een paar boeiende vragen die Ceustermans met zijn debuutroman oproept.
—
Eerder verschenen op Cutting Edge
