Ontsnapt maar toch niet vrij
In deze historische en gedeeltelijk autobiografische roman wordt de geschiedenis geschetst van vier generaties uit een Joodse familie. Het begint in 1892 met Diether en Herta Grossenbreden die wonen in Mattierzoll, een dorp in Nedersaksen. Zij bezitten een graansilo en een bietensapfabriek. Aan het begin van de 20-ste eeuw kunnen zij als Joden nog goed functioneren in Duitsland. In de jaren dertig gaat dat veranderen. Zij worden geconfronteerd met een pogrom in Kisjinev, de opkomst van nationaalsocialisme en de Kristallnacht. Enkele familieleden kiezen ervoor te emigreren naar Palestina. Uitvoerig wordt beschreven hoe sommigen zich vestigen in een kibboets. Ook de conflicten met de buurlanden in de Zesdaagse Oorlog en de Jom Kippoer-oorlog worden beschreven. Tenslotte is er het vertrek van Talila, de ‘kibboetsdochter’, naar Nederland. Het is dan 1976.
Vertrekken
Het gezin van Alma en Kurt Kahn met hun kinderen Paul-Ber en Hanna (tweede generatie) vertrekt als eerste naar Palestina. De Duitsers laten hen gaan als ze een speciale uitreisbelasting betalen. Vanuit Napels gaan ze met een groot passagiersschip naar Palestina. Bij aankomst wordt spontaan gereageerd. “Bijna iedereen op het dek begon spontaan te klappen en het Hatikwa te zingen, het nationale lied van de hoop op een vrij leven als Joden in een eigen staat.” Het gezin wordt goed ontvangen en gezien de verslechterende toestand in Duitsland nodigen ze hun familie dringend uit om ook te komen.
Zoon Paul-Ber krijgt een Joodse naam: Dov. Hij gaat zich interesseren voor politiek en wordt lid van de marxistische club. Via deze club gaat hij wonen in de Kibboets Heftziba. Ze leven daar als een grote familie die alles deelt. Het gaat om rechtvaardigheid en gelijke kansen. Dov verricht eenvoudig boerenwerk. Met zijn studie is het gedaan, want hij mag alleen studeren als het om nuttige vakken gaat. Wat de gezinnen betreft werken beide ouders. De kinderen wonen apart. De baby’s worden al direct bij de moeder weggehaald. Ze houden wel contact, maar alleen op bepaalde tijden.
Niet meer vol houden
Niet iedereen van de familie heeft het naar zijn zin in Heftziba. Daarom wordt besloten te verhuizen naar de kibboets HaMa‘apil. Hoofdpersoon in dit gedeelte is Talila. Ze is een zelfbewuste jonge vrouw die haar eigen weg wil gaan, maar de belangen van de kibboets gaan voor. Ze wil een bepaalde studie volgen maar krijgt geen toestemming. Haar wordt gezegd: “Vraag je nu om voor jou privé een studieroute te regelen op kosten van de kibboets, waar alleen jij baat bij zult hebben?” Talila is heel boos, maar ze moet zich houden aan de tien geboden van de kibboets. In de roman worden ze alle tien genoemd. Enkele voorbeelden:
“Dien het land en het socialisme met je pioniersgeest.
Blijf trouw aan de groepspolitieke lijn, gehoorzaam de leiders.
Wees wilskrachtig, zowel lichamelijk als geestelijk.
Blijf zuiver, drink niet, rook niet.
Houd je seksueel rein.”
Talila houdt het niet meer uit in de kibboets. Ze gaat studeren in Tel Aviv. Haar familie vindt het verschrikkelijk, maar ze wil zich ontworstelen aan de groepsdruk. In Tel Aviv ontmoet ze een Nederlandse student op wie ze verliefd wordt. Ondanks dat hij niet Joods is, ontstaat er een relatie. Ze besluit zelfs met hem naar Nederland te gaan om daar te gaan studeren. Haar ouders snappen niet dat zij als kibboetsdochter naar Nederland kan gaan. “Na Polen is in dat land in de Shoah het hoogste percentage Joden vermoord.” Talia gaat toch. Het is 1976 als ze naar Nederland vertrekt, naar haar geliefde en om een studie psychologie in Groningen te beginnen.
Waardevol en interessant
De Kibboetsdochter is een waardevol en interessant boek dat ons inzicht geeft in een stuk geschiedenis dat voor de meeste Nederlanders onbekend is. Dat de schrijfster er voor koos vier generaties van een familie te beschrijven heeft als consequentie dat er een overvloed van romanfiguren in het boek voorkomt, ingewikkeld! Jammer dat er niet een stamboom is opgenomen die de relaties verduidelijkt. Een indringende historische roman.
—
Ook verschenen op Leeskost
