Een uil die Merel heet
[Recensie] In De steenuil volgen we Ronald van Harxen een jaarlang (van 26/27 april tot 29 juni 2019) op de tien velddagen waarop hij er in Nederland op uittrekt om de steenuil te onderzoeken en te beschermen. Dat doet hij al zesendertig jaar, samen met zijn kompaan, Pascal Stroeken – zonder wie dit boek (aldus van Harxen) nooit geschreven had kunnen worden. De kennis die zij in die jaren hebben opgebouwd, vindt op een prettige manier zijn neerslag in dit drieëntwintigste deeltje van de prachtige vogelserie van Atlas Contact.
Ladder
Aan het begin van het boek stijgen we met van Harxen de ladder op, aan het eind van het boek, de ladder weer af. Dat het voor weekendbiologen hard werken is, en een strakke planning noodzakelijk is, maakt het eerste hoofdstuk al duidelijk:
“Konden we tot voor enkele jaren geleden toe met zo’n twintig controles per dag, de laatste jaren stopt de teller op drukke dagen pas bij dertig of nog meer nesten. Elk nest moet in principe minimaal vier keer per seizoen bezocht worden, willen we alle informatie die we nodig hebben kunnen verzamelen.”
Gelardeerd tussen de velddagen door biedt van Harxen extra informatie: over naamgeving, uiterlijk en rui; over vocale communicatie en gedrag; over broedplaatsen en broedzorg; over het geslacht; over het broedseizoen en het grootbrengen van jongen; over leeftijd, gewicht en conditie, uitvliegen en vervolglegsels; over eieren die niet uitkomen; over dispersie (verplaatsing), reproductie en sekseratio; over jagen en camera-onderzoek; over natuurlijke nestholtes, nestkasten en predatie; over sterfte (in het ei en jongensterfte in het nest); over leefgebieden onder druk.
Nestelen
De beschrijvingen van de velddagen verraden steevast de belangrijke rol van de bewoners van de erven waar de steenuilen nestelen:
“Toen we op 30 april 1986 voorzichtig de negende pan van rechts van de tweede pannenrij optilden om onze eerste steenuileneieren ooit te aanschouwen, stond een klein meisje – drie jaar oud – aan de hand van haar opa nieuwsgierig toe te kijken. Nee, ze mocht niet mee de ladder op, vond opa. Toen we op 11 juni van dat jaar terugkwamen om de jongen te ringen heeft ze waarschijnlijk heel even een van de drie jongen mogen vasthouden. Nu – 31 mei 2019, vierendertig jaar later – is ze er opnieuw bij, samen met haar dochters Amber, Marle en Merel. Ook nu zijn er drie jongen en ook nu mogen de meisjes even een jong vasthouden. De vertedering valt van de gezichtjes af te lezen. Groot is de hilariteit als een van de kuikens zich ontlast en de dunne poep tussen de vingers van Marle door op haar broek druipt. ‘Gatver…’ en van schrik laat ze pardoes het uiltje vallen. Dat kijkt wat verstoord om zich heen, maar besluit dan van de gelegenheid gebruik te maken om ertussenuit te knijpen. Dat lijkt ons een minder slim plan en even later zit hij weer terug in de veilige nestkast. Het drietal krijgt bij wijze van uitzondering behalve een nummer ook een naam: Amber, Marle en Merel. Om de laatste moet iedereen een beetje lachen: een steenuil die Merel heet.”
Ook na de tien velddagen zit het werk er voor onderzoekers en beschermers nog niet op. Er zijn altijd wel een paar vervolglegsels die nog om aandacht vragen. En het najaar staat in het teken van het bijwerken en uploaden van de gedurende het seizoen verzamelde gegevens naar Digitale Nestkaart (Sovon) en Griel (Geautomatiseerd Ring Invoer en Export Loket). Ook worden er dan nestkasten schoongemaakt en aangepast, gerepareerd en nieuwe kasten opgehangen.
Foto’s
Ook dit deeltje van de Vogelserie biedt weer een katern met prachtige kleurenfoto’s die het beeld bij het woord voegen. Van Harxen (en Stroeken) hebben met dit deeltje over de steenuil een fijne bijdrage geleverd aan de vogelserie van Atlas Contact. Naast informatie geeft het boek de lezer deel aan het concrete werk van de vogelonderzoeker en beschermer en maakt het duidelijk hoe belangrijk de medewerking van bewoners is met het oog op het plaatsen van nestkasten op boeren erven en gebouwen en het signaleren en rapporteren van ongerijmdheden ten behoeve van het onderzoek.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
