De perfecte roman
[Recensie] Eigenlijk is het de perfecte roman. De taal, de meanderende zinnen, het verhaal, het is allemaal zo prachtig. Het is bijna oneerlijk het jaartal van de eerste druk te vermelden. Maar dat is toch echt november 1900. En nog altijd is De stille kracht van Louis Couperus tot de hedendaagse verbeelding sprekend, zelfs in de oorspronkelijke spelling.
Nederlands-Indië
Het verhaal mag bekend worden geacht, de resident Otto van Oudijck van een afgelegen regio in dan nog Nederlands-Indië, poogt vergeefs stand te houden als rationele man tegen inheemse minder rationele krachten. Zijn echtgenote Leonie leidt een losbandig leven, waarin ze haar lusten zelfs botviert op Theo de zoon van de resident.
Ach, wie herinnert zich niet de verfilming van het verhaal met een schitterende Pleunie Touw als Leonie. De douche-scene met de rood met syri bespuugde naakte Leonie, staat in het geheugen gegrift. En dan nog is het lezen van deze roman een beleving op zich.
Kolonialisme
Zeker in het jaar waarin het anderhalve eeuw is geleden dat de slavernij werd afgeschaft, een jaar waarin het kolonialisme weer even volop in de belangstelling staat, is het lezen van dit verhaal zo belangrijk. Want het is de weergave van het Nederlandse kolonialisme, dat louter op handel gebaseerde kolonialisme, dat zich daarmee onderscheidde van bijvoorbeeld het Spaanse.
Niks geen verovering en overdracht van de cultuur. Nederlanders, die volledig afgezonderd van de inheemse cultuur het voor hen helse klimaat pogen te doorstaan, alleen denkend aan geldelijk gewin en een snelle carrière om weer terug te keren naar Europa.
Nederlandse kilheid
En waar Multatuli met Max Havelaar een vernietigende aanklacht schreef tegen dat kolonialisme, vatte Couperus het samen in een roman, die misschien nog wel scherper de kilheid van de Nederlanders aantoonde. En ook hoe die botste met de bevolking van het land. Ogenschijnlijk gehoorzaam, maar van binnen ziedend.
Van Oudijck en ook zijn medelanders kompanen als Eldersma en Van Helderen, zijn de mannen, die zich louter administratief bezighouden met het uitbuiten van het land, Couperus schetst een genadeloos portret, net zo genadeloos als dat van hun vrouwen, veroordeeld tot nietsdoen, alle werk uit handen genomen door bedienden.
Het is bijna niet te geloven hoe eigentijds dit boek nog is. Nu meer dan een eeuw geleden komt dit tijdsbeeld eigenlijk helemaal niet zo ouderwets over. Door Couperus begrijpen we het. En door nieuwe uitgaven hoeven we het niet te lezen in die ouderwetse spelling. Maar daardoor gaat wel iets verloren van de rijke schrijfstijl van de grote schrijver.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
