De onverantwoordelijke keuze
Stel: je woont met vrouw en twee kinderen in China om de revolutie van Mao Zedong te ondersteunen en wilt die ook uitdragen naar je geboorteland Colombia. Wat doe je dan? Je vertrekt met je vrouw naar de guerrilla en laat je zoon en dochter, allebei in het begin van hun puberteit, achter onder de hoede van het bewind. Bij de Chinezen zijn ze in goede handen om te worden gevormd tot volmaakte revolutionairen.
De revolutionaire toewijding
Hoe onverantwoordelijk en zelfs krankzinnig dat ook mag klinken, het is wat in het begin van de jaren zestig de latere cineast Sergio Cabrera en zijn zusje Marianella overkwam. De Colombiaanse schrijver Juan Gabriel Vásquez heeft diens wederwaardigheden verwerkt tot een roman die je met verbijstering achterlaat. Niet alleen vanwege het gedrag van Sergio’s ouders, maar ook om de diepgelovige volgzaamheid waarmee hij en zijn zusje zich tijdens de Culturele Revolutie aansluiten bij Mao’s Rode Gardisten en vervolgens deelnemen aan de guerrilla in hun eigen vaderland.
Uiteindelijk houdt het geloof geen stand. De guerrilla is voor broer en zus een ontluisterende ervaring en na een aantal jaren weten zij zich eruit terug te trekken. In China krijgt Sergio, dankzij het gelukkige toeval dat hij assistent wordt van filmregisseur Joris Ivens de kans in Engeland een opleiding tot cineast te volgen, met een succesvolle filmcarrière in het verschiet.
Een nieuwe kans
Vásquez heeft met deze roman een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan een oeuvre waarin hij de geschiedenis van zijn land aan de hand van verrassende voorvallen be- of herschrijft. Een kleine twintig jaar geleden brak hij internationaal door met zijn roman De informanten, over Duits joodse vluchtelingen uit de Tweede Wereldoorlog, die tot hun schrik ná die oorlog gezelschap kregen van Duitse nazi-vluchtelingen. Daarna volgden boeken over o.a. het kanaal van Panama en het verlies van het betreffende gebied dat tot dan tot Colombia behoorde. Over de opkomst van de drugshandel in het land. En over een tweetal politieke moorden die Colombia in 1914 en 1948 een diepe crisis stortten.
Fictie als historische verbeelding
Het type fictionele geschiedschrijving dat Vásquez beoefent leidde in dat laatste boek, De vorm van ruïnes, tot een problematische vermenging van feit en fictie. In De terugblik is dat minder storend, omdat het onderscheid tussen beide duidelijker aan de oppervlakte blijft. “Dat is wat we bedoelen,” schrijft hij in zijn nawoord, “als we het hebben over morele verbeelding: de lezing van andermans leven, […] door het zichtbare heen dringen en onthullen wat verborgen of geheim is.” Daarin is hij goed geslaagd, al is De terugblik wat vlak geschreven en had het wel wat beknopter gekund. Onjuist blijft, gezien zijn historische pretenties, niettemin zijn conclusie: “Of de persoon in kwestie echt of verzonnen is, is in de praktijk een onbelangrijk en overbodig onderscheid.” Sergio Cabrera bestaat en dat is niet om het even.
—
Ook verschenen op X / Linkedin
